Συνέντευξη στον Ξένιο Μεσαρίτη
Μετά την υιοθέτηση του Κανονισμού (Ε.Ε.) 2019/452 από το 2019, όλα σχεδόν τα Kράτη Mέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης προχώρησαν στη δημιουργία εθνικών μηχανισμών ελέγχου των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ), πλην της Κύπρου και της Κροατίας. Την ώρα που η Κύπρος παραμένει ουραγός στην εφαρμογή του κοινοτικού πλαισίου, οι ευρωπαϊκές διεργασίες επιταχύνονται με νέο, ακόμα πιο αυστηρό, Κανονισμό που βρίσκεται υπό τελική διαμόρφωση. Όπως εξηγεί ο Παντελής Χριστοφίδης, Επικεφαλής του Τμήματος Ευρωπαϊκού και Κανονιστικού Δικαίου της Λ. Παπαφιλίππου & ΣΙΑ ΔΕΠΕ, η δημιουργία του εθνικού μηχανισμού ελέγχου αποτελεί πλέον όχι μόνο νομική υποχρέωση αλλά και ζήτημα προστασίας της οικονομικής ασφάλειας και θεσμικής αξιοπιστίας της χώρας. Ο κ. Χριστοφίδης αναλύει, στο Economy Today, διεξοδικά το ευρωπαϊκό και εθνικό νομικό πλαίσιο, τα κριτήρια ελέγχου, τις διαδικασίες συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά και τους σοβαρούς κινδύνους που ελλοχεύουν εάν η Κύπρος παραμείνει χωρίς μηχανισμό, με χαρακτηριστικές αναφορές σε διεθνή παραδείγματα παρέμβασης Κρατών Μελών και πρόσφατες αποφάσεις Ευρωπαϊκών Δικαστηρίων.
Καταρχάς, θα θέλαμε να σας ζητήσουμε να μας σκιαγραφήσετε το τωρινό νομικό πλαίσιο του Ελέγχου των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αν και η Νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ως ήταν γνωστό τότε, πάει αρκετά πίσω στον έλεγχο της απόκτησης, των λεγόμενων «χρυσών μετοχών» από το ιταλικό Κράτος, σε επίπεδο Νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), ο πρώτος κύριος σταθμός, για τον έλεγχο των εισερχόμενων άμεσων Ξένων Επενδύσεων, είναι η 21η Μαρτίου 2019.
Αυτή ήταν η ημερομηνία δημοσίευσης στην Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε. του Κανονισμού 2019/452 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Μαρτίου 2019 για τη Θέσπιση Πλαισίου για τον Έλεγχο των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΕΑΞΕ) στην Ένωση, με νομική εφαρμογή από την 11η Οκτωβρίου 2020 και δεσμευτικότητα ως προς όλα τα μέρη του και σε κάθε Κράτος Μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως αναφέρεται στο Άρθρο 17 του Κανονισμού.
Καθώς οι άμεσες Ξένες Επενδύσεις εμπίπτουν στο πεδίο της Κοινής Εμπορικής Πολιτικής, τομέα Άσκησης Αποκλειστικής Αρμοδιότητας της Ένωσης κάτω από το Άρθρο 3(1)(ε) της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), ο Κανονισμός ΕΑΞΕ ή στην αγγλική γλώσσα, EU Foreign Direct Investment Screening (FDIS) Regulation, όπως έγινε ευρύτερα γνωστός, θέσπισε το πλαίσιο για τον έλεγχο των ΑΞΕ στην Ε.Ε. από τα Κράτη Μέλη για λόγους ασφαλείας ή δημόσιας τάξης και για μηχανισμό συνεργασίας μεταξύ των Κρατών Μελών και μεταξύ των Κρατών Μελών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με άμεσες Ξένες Επενδύσεις που είναι πιθανόν να θίξουν την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη, τόσον σε επίπεδο Κράτους Μέλους όσον και σε επίπεδο Ε.Ε.. Παράλληλα, ο Κανονισμός ΕΑΞΕ διατύπωνε την ύπαρξη της δυνατότητας των Κρατών Μελών να διατηρούν, να τροποποιούν ή να θεσπίζουν μηχανισμούς για τον έλεγχο των ΑΞΕ στην επικράτειά τους για λόγους ασφάλειας ή δημόσιας τάξης.
Βέβαια ο Κανονισμός ΑΞΕ, συνεπικουρείται από το νομοθετικό πλαίσιο περαιτέρω ελέγχου ως προς τη χρηματοδότηση εισερχόμενων ΑΞΕ από πρόσωπα ή Οργανισμούς που σχετίζονται με τους Κρατικούς Μηχανισμούς Τρίτων Κρατών, δηλαδή Κρατών που δεν είναι Μέλη της Ε.Ε. και συγκεκριμένα από τον Κανονισμό (Ε.Ε.) 2022/2560 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 14ης Δεκεμβρίου 2022 για τις Ξένες Επιδοτήσεις που στρεβλώνουν την εσωτερική αγορά, ευρύτερα γνωστό, στην αγγλική και ως EU Foreign Subsidies Regulation (FSR), ο οποίος τέθηκε σε εφαρμογή κατά την 12η Ιουλίου 2023 και προβλέπει καθήκον, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, υποβολής Κοινοποίησης για την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς και δικαιοδοσία της Επιτροπής για διεξαγωγή αυτεπάγγελτων και αιφνιδιαστικών ελέγχων, γνωστών στην αγγλική ως dawn raids.
Έχετε αναφέρει για την άσκηση της δυνατότητας, που υφίσταται πρακτικά από την 11η Οκτωβρίου 2020, ως προς τη θέσπιση Μηχανισμών Ελέγχου ΑΞΕ από τα Κράτη Μέλη της Ε.Ε.. Ποια είναι τα Κράτη Μέλη που έχουν θεσπίσει νομοθετικά τέτοιους Μηχανισμούς;
Όλα τα Κράτη Μέλη της Ε.Ε., εκτός από την Κροατία και την Κυπριακή Δημοκρατία. Πιο πρόσφατα και συγκεκριμένα στις 23/05/2025, η Ελληνική Δημοκρατία έχει δημοσιεύσει τον σχετικό Νόμο με αριθμό 5202 όσον αφορά τη λήψη μέτρων εφαρμογής του Κανονισμού ΕΑΞΕ.
Ποιες είναι οι επενδύσεις που υπόκεινται σε διαδικασία ελέγχου σύμφωνα με τον Κανονισμό ΕΑΞΕ;
Σύμφωνα με τις Απαντήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Συνήθεις Ερωτήσεις που τίθενται αναφορικά με τον Έλεγχο ΑΞΕ (FAQs), όπως έχουν τελευταία επικαιροποιηθεί στις 14/05/2025, ο μηχανισμός συνεργασίας μεταξύ Κρατών Μελών και Ευρωπαϊκής Επιτροπής καλύπτει οποιαδήποτε ΑΞΕ, ενώ σε επίπεδο μορφής της ΑΞΕ, καλύπτεται πέραν από την Απόκτηση Συμμετοχής σε Υφιστάμενη Επιχείρηση και η ίδρυση μίας νέας Εταιρείας ή άλλου Νομικού Προσώπου και η Δημιουργία Νέων Εγκαταστάσεων, γνωστή στην αγγλική ως Greenfield Investments.
Έχοντας υπόψη αυτή την ευρύτητα στο πεδίο εφαρμογής του Κανονισμού Ελέγχου ΑΞΕ, ποια είναι τα κριτήρια ελέγχου αναφορικά με τον τομέα της Προτιθέμενης Επένδυσης;
Ο Κανονισμός ΕΑΞΕ έχει θέσει μία σειρά, κατ’ ελάχιστον, παραγόντων, που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη από τα Κράτη Μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναφέροντας, μέσω του Άρθρου 3 του Κανονισμού, ότι για να διαπιστωθεί κατά πόσον μια ΑΞΕ είναι πιθανόν να θίξει την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη, δύνανται να εξεταστούν οι πιθανές συνέπειες τής υλοποίησης της ΑΞΕ, μεταξύ άλλων, όσον αφορά:
• υποδομές ζωτικής σημασίας, είτε φυσικές είτε εικονικές, συμπεριλαμβανομένων των υποδομών στους τομείς της Ενέργειας, των Μεταφορών, της Ύδρευσης, της Υγείας, των Επικοινωνιών, των Μέσων Ενημέρωσης, της Επεξεργασίας ή της Αποθήκευσης Δεδομένων, του Αεροδιαστήματος, της Άμυνας, των Εκλογικών Υπηρεσιών, των Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών, Εγκαταστάσεις Ευαίσθητου Χαρακτήρα, καθώς και σε Γη και Ακίνητα, καίριας σημασίας για τη χρήση αυτών των υποδομών,
• τεχνολογίες που έχουν κρίσιμη σημασία και είδη διπλής χρήσης, όπως λογισμικό και τεχνολογία, τα οποία δύνανται να χρησιμοποιούνται τόσο για πολιτική όσο και για στρατιωτική χρήση, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών στους τομείς της Τεχνητής Νοημοσύνης, της Ρομποτικής, των Ημιαγωγών, της Κυβερνοασφάλειας, του Αεροδιαστήματος, της Άμυνας, της Αποθήκευσης της Ενέργειας, των Κβαντικών και Πυρηνικών Τεχνολογιών καθώς και των Νανοτεχνολογιών και των Βιοτεχνολογιών,
• τον εφοδιασμό με συντελεστές παραγωγής που έχουν κρίσιμη σημασία, συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας ή πρώτων υλών, καθώς και της επισιτιστικής ασφάλειας,
• την πρόσβαση σε πληροφορίες ευαίσθητου χαρακτήρα, συμπεριλαμβανομένων των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ή τη δυνατότητα ελέγχου τέτοιων πληροφοριών
• την ελευθερία και την πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης.
Όταν αναφέρεστε σε εξέταση κατ’ ελάχιστον συγκεκριμένων παραγόντων, τι εννοείτε;
Ως αναφέρεται και στην Αιτιολογική Σκέψη (12) του Προοιμίου του Κανονισμού ΕΑΞΕ, ο κατάλογος των παραγόντων που μπορεί να θεωρηθεί ότι θίγουν την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη θα πρέπει να παραμείνει ενδεικτικός.
Τα Κράτη Μέλη καθώς και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορούν να συνεκτιμήσουν τις πιθανές συνέπειες της προτιθέμενης ΑΞΕ και σε άλλους τομείς. Για παράδειγμα, σύμφωνα με το πιο πρόσφατο κείμενο Νομοσχεδίου για τη Θέσπιση Μηχανισμού Ελέγχου ΑΞΕ που υπέβαλε το Υπουργείο Οικονομικών ενώπιον της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κυπριακής Δημοκρατίας και έχει δημοσιοποιηθεί στον Τύπο κατά τον Νοέμβριο του 2024, έχει γίνει αναφορά και σε υποδομές ζωτικής σημασίας, είτε φυσικές είτε εικονικές, στους τομείς της Παιδείας και του Τουρισμού. Αξίζει να σημειωθεί ότι τόσον η Ουγγαρία όσον και πιο πρόσφατα, η Ελληνική Δημοκρατία, έχουν θέσει τον τομέα του Τουρισμού εντός του πεδίου εφαρμογής του Μηχανισμού Ελέγχου ΑΞΕ. Μάλιστα η Ουγγαρία, μέσω του Κυβερνητικού Διατάγματος 289/2020 ημερομηνίας 17/06/2020, έχει αναφερθεί στον τομέα του Τουρισμού, με αναφορές τόσον στην παροχή υπηρεσιών διαμονής, (στην αγγλική Αccommodation Services), όσον και στον τομέα της Εστίασης (στην αγγλική Food and Beverage Serving Services).
Τι ακριβώς ισχύει όσον αφορά τον τομέα Ανάπτυξης Γης;
Σε περίπτωση που ο προτιθέμενος επενδυτής σκοπεύει να χρησιμοποιήσει τη γη ή τα ακίνητα για μελλοντική χρήση των υποδομών ζωτικής σημασίας, τότε θα πρέπει να προηγηθεί ο έλεγχος μέσω του Μηχανισμού ΕΑΞΕ αλλά και ευρύτερα, μέσω του Μηχανισμού Συνεργασίας του Κράτους Υποδοχής της ενδεχόμενης ΑΞΕ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των άλλων Κρατών Μελών της Ε.Ε..
Και τα κριτήρια ελέγχου ως προς τον ίδιο προτιθέμενο Ξένο Επενδυτή;
Ως προς τον ίδιο τον προτιθέμενο Ξένο Επενδυτή, που προέρχεται από οποιοδήποτε Κράτος που δεν είναι Μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δύναται να συνεκτιμηθεί στα πλαίσια τής πιο πάνω ανάλυσης ύπαρξης πιθανού κινδύνου ως προς την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη, ειδικότερα, το κατά πόσον:
• επενδυτής ελέγχεται άμεσα ή έμμεσα από την κυβέρνηση τρίτης χώρας, συμπεριλαμβανομένων κρατικών φορέων ή ενόπλων δυνάμεων, μεταξύ άλλων μέσω της ιδιοκτησιακής δομής ή της παροχής σημαντικής χρηματοδότησης ή έχει ήδη εμπλακεί σε δραστηριότητες που θίγουν την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη ενός Κράτους Μέλους, καθώς και
• εάν υπάρχει σοβαρός κίνδυνος, ο επενδυτής να προβαίνει σε παράνομες ή εγκληματικές δραστηριότητες.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα σε κάποιο τομέα Επενδύσεων ως προς τον έλεγχο των προτιθέμενων ΑΞΕ;
Ναι, υπάρχουν τομείς Επενδυτικού ενδιαφέροντος στρατηγικής σημασίας που τελούν υπό καθεστώς ειδικής καθοδήγησης ή σύστασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπως ο τομέας της Υγείας. Και το έχει πράξει μέσω της έκδοσης Ανακοίνωσης ημερομηνίας 26/03/2020, με τίτλο «Καθοδήγηση προς τα Κράτη Μέλη όσον αφορά τις άμεσες Ξένες Επενδύσεις, την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων από τρίτες χώρες και την προστασία των στρατηγικών πόρων της Ευρώπης, ενόψει της εφαρμογής του κανονισμού (Ε.Ε.) 2019/452».
Εντός της εν λόγω Ανακοίνωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μεταξύ άλλων:
• σημείωνε ότι στο πλαίσιο της έκτακτης ανάγκης λόγω της νόσου COVID-19, θα μπορούσε να υπάρχει αυξημένος κίνδυνος προσπαθειών για την απόκτηση δυναμικού υγειονομικής περίθαλψης ή συναφών κλάδων παραγωγής, όπως ερευνητικά ιδρύματα, μέσω ΑΞΕ, με αποτέλεσμα να απαιτείται επαγρύπνηση από τα Κράτη Μέλη για να διασφαλιστεί ότι οι εν λόγω ΑΞΕ δεν έχουν επιζήμιο αντίκτυπο στην ικανότητα της Ε.Ε. να καλύπτει τις ανάγκες υγείας των πολιτών της και παράλληλα,
• καλούσε τα Κράτη Μέλη που δεν διέθεταν μηχανισμό ελέγχου ή των οποίων οι μηχανισμοί ελέγχου δεν καλύπτουν όλες τις σχετικές συναλλαγές, να συγκροτήσουν πλήρη μηχανισμό ελέγχου και εν τω μεταξύ, να χρησιμοποιήσουν όλες τις άλλες διαθέσιμες επιλογές για την αντιμετώπιση περιπτώσεων στις οποίες η απόκτηση ή ο έλεγχος συγκεκριμένης επιχείρησης, υποδομής ή τεχνολογίας θα προκαλούσε κίνδυνο για την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη στην Ε.Ε., καθώς και κίνδυνο για τις υποδομές υγείας ζωτικής σημασίας και τον εφοδιασμό με συντελεστές παραγωγής που έχουν κρίσιμη σημασία.
Για σκοπούς πληρότητας, αξίζει να σημειωθεί ότι δεν είναι η πρώτη φορά που συζητείται αυτό το θέμα στην Κύπρο, αφού έχει αναδειχθεί στο παρελθόν από τον Βουλευτή κύριο Σταύρο Παπαδούρη.
Ποιες είναι, κατά την άποψή σας, οι σημαντικότερες προκλήσεις μετά την ενδεχόμενη θέσπιση Μηχανισμού Ελέγχου για την εφαρμογή του Κανονισμού ΕΑΞΕ στην Κυπριακή Δημοκρατία;
Καταρχάς, θα πρέπει να υιοθετηθεί με επιδοκιμασία η αναφορά του Βουλευτή κυρίου Χάρη Γεωργιάδη ότι ο Κανονισμός ΕΑΞΕ έχει δώσει ένα «υπερόπλο» στα Κράτη Μέλη, το οποίο θα πρέπει να χρησιμοποιείται σε εξαιρετικές περιπτώσεις και να μη ρυθμίζει ζητήματα συγκέντρωσης στην αγορά.
Σε γενικό επίπεδο θεώρησης, όντως, αυτό το υπερόπλο, δηλαδή ο Μηχανισμός Ελέγχου ΑΞΕ, θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί στη βάση των Νομικών Αρχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περιλαμβανομένης όχι μόνον της Αρχής της Αναλογικότητας, αλλά και όπως αναφέρεται στην Αιτιολογική Σκέψη (15) του Προοιμίου του Κανονισμού ΕΑΞΕ, να χαρακτηρίζεται από διαδικασίες που είναι διαφανείς, δεν εισάγουν διακρίσεις μεταξύ των Τρίτων Χωρών, εξαιρουμένων βεβαίως των περιπτώσεων όπου βρίσκονται σε ισχύ Περιοριστικά Μέτρα από την Ευρωπαϊκή Ένωση και να κατοχυρώνει τη δυνατότητα προσφυγής, τόσον από τον Ξένο Επενδυτή όσον και από την Εγχώρια Επιχείρηση, κατά των Αποφάσεων Ελέγχου του Μηχανισμού, χαρακτηριστικό που αναδεικνύεται και από το Άρθρο 3 του Κανονισμού.
Ως προς την τήρηση της Αρχής της Αναλογικότητας, υφίσταται η δυνατότητα επιβολής, σε τομεακό επίπεδο, όπως στον τομέα της Ναυτιλίας ή της Τεχνολογίας, κριτηρίων που συναρτώνται με το ύψος της αξίας της προτιθέμενης επένδυσης. Επί τούτου, έχουν ήδη υποβληθεί προτάσεις από Ενδιαφερόμενα Μέρη, ως έχει αναφερθεί στον κυπριακό Τύπο.
Περαιτέρω, η απουσία Κρατικού Μηχανισμού Ελέγχου ΑΞΕ σε οποιοδήποτε Κράτος Μέλος δημιουργεί προκλήσεις τόσον στις Εγχώριες Επιχειρήσεις, στις οποίες έχουν ήδη πραγματοποιηθεί οι επενδύσεις, όσον και στους Ξένους Επενδυτές. Συγκεκριμένα, κάτω από το Άρθρο 7 και την Αιτιολογική Σκέψη (21) του Κανονισμού ΕΑΞΕ και στα πλαίσια του Μηχανισμού Συνεργασίας, τα άλλα, από το Κράτος όπου έχει υλοποιηθεί η επένδυση, Κράτη Μέλη της Ε.Ε. έχουν τη δυνατότητα να υποβάλλουν Παρατηρήσεις και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει τη δυνατότητα να διατυπώνει Γνώμη σε σχέση με πραγματοποιηθείσες ΑΞΕ που δεν τελούν υπό έλεγχο για διάστημα περιοριζόμενο σε 15 μήνες μετά την πραγματοποίηση της ΑΞΕ, υπό την επιφύλαξη ότι ο Μηχανισμός Συνεργασίας δεν θα πρέπει να εφαρμόζεται για τις ΑΞΕ που έχουν πραγματοποιηθεί πριν από τις 10/04/2019.
Επίσης, ο χρόνος που θα απαιτείται για αδειοδότηση της προτιθέμενης επένδυσης, που θα λαμβάνει υπόψη και την εκπλήρωση των υποχρεώσεων υποβολής πληροφοριών για την επένδυση και τον επενδυτή μέσω του Μηχανισμού Συνεργασίας, καθώς και η πιθανότητα απόρριψης της αίτησης ή επιβολής περιορισμών και προϋποθέσεων όσον αφορά την υλοποίηση της επένδυσης ή ακόμη και η πιθανότητα αναστροφής της επένδυσης σε περίπτωση που έχει υλοποιηθεί κατά παράβαση των όρων που έχει επιβάλει ο Μηχανισμός Συνεργασίας ή σε περίπτωση που δεν έχει υποβληθεί αίτηση έγκρισης ενώπιον του Μηχανισμού, θα πρέπει να συνεκτιμώνται από τους προτιθέμενους Ξένους Επενδυτές αλλά και από τις Εγχώριες Επιχειρήσεις.
Περαιτέρω και αυτό ιδιαιτέρως δύναται να αφορά ζητήματα φορολογικού σχεδιασμού ή δομής του φορολογικού νομικού καθεστώτος κάθε Κράτους Μέλους της Ε.Ε., υφίσταται το καθήκον όπως το κάθε Κράτος Μέλος παρέχει τα αναγκαία μέτρα, σύμφωνα με το Δίκαιο της Ε.Ε., για να αποφεύγεται η καταστρατήγηση των Μηχανισμών ΕΑΞΕ, τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπίζουν το θέμα των επενδύσεων από το εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης που πραγματοποιούνται μέσω τεχνητών ρυθμίσεων, οι οποίες δεν αντικατοπτρίζουν την οικονομική πραγματικότητα και καταστρατηγούν τους μηχανισμούς ελέγχου και τις αποφάσεις ελέγχου και στις οποίες ο επενδυτής ανήκει ή ελέγχεται σε τελική ανάλυση από φυσικό πρόσωπο ή επιχείρηση τρίτης χώρας. Και αυτό προκύπτει από το λεκτικό της Αιτιολογικής Σκέψης (10) του Προοιμίου του Κανονισμού ΕΑΞΕ.
Υπάρχουν παραδείγματα όπου Κράτη Μέλη της Ε.Ε. έχουν απαγορεύσει ή θέσει περιορισμούς σε προτιθέμενες ΑΞΕ;
Παρά το γεγονός ότι οι διαδικασίες ελέγχου δυνάμει του Κανονισμού ΕΑΞΕ χαρακτηρίζονται από εμπιστευτικότητα, εντούτοις, συγκεκριμένα παραδείγματα επέμβασης των Κρατών Μελών έχουν γίνει γνωστά είτε μέσω Αποφάσεων Δικαστηρίων που κλήθηκαν να αποφανθούν αναφορικά με τη νομιμότητα της Απόφασης του Κρατικού Μηχανισμού Ελέγχου, είτε μέσω Ανακοινώσεων Οργάνων των Κρατών Μελών, είτε μέσω του Τύπου.
Για παράδειγμα, το Επαρχιακό Δικαστήριο του Rotterdam, Ολλανδίας, κλήθηκε να εξετάσει Αίτηση για έκδοση Ενδιάμεσου Απαγορευτικού Διατάγματος, από Αιτητή που δραστηριοποιείτο στον τομέα των Μικρο-οπτικών Ειδών, κατά Διατάγματος του Υπουργού Οικονομικών Υποθέσεων και Κλίματος της Ολλανδίας, όπως ο Αιτητής προβεί σε καταχώρηση Αίτησης για Ουσιώδη Έλεγχο ΑΞΕ σε σχέση με ΑΞΕ που υλοποιήθηκε πριν την ημερομηνία νομικής ισχύος της Ολλανδικής Κρατικής Νομοθεσίας (στην αγγλική γλώσσα «Act on Security Screening of Investments, Mergers and Acquisitions» γνωστή και με το ακρωνύμιο «Vifo Act»). Στην Ενδιάμεση Απόφαση ημερομηνίας 25/04/2024, το ολλανδικό δικαστήριο αποφάνθηκε, μεταξύ άλλων, ότι:
• η εύλογη υποψία, στην οποία γίνεται αναφορά εντός του Άρθρου 58(10 της Vifo Act, σχετίζεται με δυνητικούς κινδύνους για την κρατική ασφάλεια και όχι όσον αφορά το ζήτημα κατά πόσον η ΑΞΕ σχετιζόταν με «δραστηριότητα απόκτησης ελέγχου» (στην αγγλική «Αcquisition Αctivity») και
• η Απόφαση του Υπουργού όπως ο Αιτητής προβεί σε καταχώρηση Αίτησης για Ουσιώδη Έλεγχο ΑΞΕ δεν ικανοποιούσε το απαιτούμενο επίπεδο δέουσας επιμέλειας από τον Υπουργό σε σχέση με την προετοιμασία και διερεύνηση, ενώ ο Υπουργός είχε, εν τη ουσία, λανθασμένα θέσει το βάρος της απόδειξης πάνω στον Αιτητή όπως αποδείξει ότι η ΑΞΕ δεν συνιστούσε «δραστηριότητα απόκτησης ελέγχου».
Περαιτέρω, μέσω του Διεθνούς Τύπου και άρθρων Διεθνών Νομικών Οίκων, έγινε γνωστή η Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου της Ισπανίας ημερομηνίας 27/08/2024 για μη έγκριση της δημόσιας προσφοράς εξαγοράς μετοχών που επιχείρησε Ουγγρική Κοινοπραξία, η οποία συνδέεται, κατά 45% του μετοχικού της κεφαλαίου, με το ουγγρικό Κράτος, προς την ισπανική εταιρεία κατασκευής τρένων, στη βάση της ύπαρξης ρίσκων που σχετίζονταν με την εθνική ασφάλεια και τη δημόσια τάξη.
Επίσης, το Υπουργείο Ενέργειας της Ρουμανίας, μέσω Ανακοίνωσης Τύπου ημερομηνίας 15/01/2025 κοινοποίησε, προς τον Κρατικό Μηχανισμό Ελέγχου ΑΞΕ της Ρουμανίας (CEISD), τα πιθανά ρίσκα στην εθνική ασφάλεια που προέκυπταν, κατά την άποψή του, από τη σκοπούμενη πώληση παροχέα ενέργειας σε εταιρεία που ελεγχόταν από το Κράτος της Ουγγαρίας.
Έχει γίνει αναφορά σε έλεγχο ΑΞΕ που προτίθενται να εισέλθουν εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπάρχει και ζήτημα ελέγχου ΑΞΕ που προορίζονται για Τρίτες Χώρες και που προέρχονται εντός της Ε.Ε. από επιχειρήσεις που ελέγχονται από Ευρωπαίους Πολίτες;
Ο έλεγχος των εξερχομένων, από την Ε.Ε., επενδύσεων σε Τρίτα Κράτη, διαφαίνεται να έχει λάβει προοπτική μέσω της Σύστασης (Ε.Ε.) 2025/63 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της 15ης Ιανουαρίου 2025, σχετικά με την εξέταση εξερχόμενων επενδύσεων σε κρίσιμους τεχνολογικούς τομείς για την οικονομική ασφάλεια της Ένωσης. Η εν λόγω Σύσταση έχει θέσει συγκεκριμένες ημερομηνίες για υποβολή πληροφοριών από τα Κράτη Μέλη προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντός του 2025 και 2026, όσον αφορά εξερχόμενες επενδύσεις στις τεχνολογίες ημιαγωγών και τεχνητής νοημοσύνης, με τη σχετική εξέταση να καλύπτει νέες και τρέχουσες συναλλαγές, καθώς και συναλλαγές που ολοκληρώθηκαν από την 01/01/2021, αλλά και σε περιπτώσεις όπου τα Κράτη Μέλη εντοπίζουν συναλλαγές που προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία, δραστηριότητες και πριν από την εν λόγω ημερομηνία.
Ποιο είναι το μέλλον και οι προκλήσεις που σχετίζονται με τον Έλεγχο των ΑΞΕ σε επίπεδο Ε.Ε.;
Στις 24/01/2024, δημοσιεύθηκε η Πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για Νέο Κανονισμό Ελέγχου σχετικά με τον έλεγχο των Ξένων Επενδύσεων στην Ένωση και την κατάργηση του Κανονισμού ΕΑΞΕ. Δύο κύριες πρόνοιες της Πρότασης αφορούν:
• τη δυνατότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να κινήσει αυτεπάγγελτη διαδικασία όταν κρίνει ότι ΑΞΕ, στο έδαφος Κράτους Μέλους, η οποία δεν έχει κοινοποιηθεί στον Μηχανισμό Συνεργασίας, εμπίπτει σε συγκεκριμένο πεδίο, δηλαδή όταν (α) κρίνει ότι η εν λόγω Ξένη Επένδυση είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη περισσοτέρων του ενός Κρατών Μελών ή (β) κρίνει ότι μια τέτοια Ξένη Επένδυση είναι πιθανόν να επηρεάσει αρνητικά έργα ή προγράμματα ενωσιακού ενδιαφέροντος για λόγους ασφάλειας ή δημόσιας τάξης ή (γ) διαθέτει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την εν λόγω Ξένη Επένδυση και
• την εξουσιοδότηση του Κρατικού Μηχανισμού (Αρχής) Ελέγχου ΑΞΕ να ξεκινά τον έλεγχο ΑΞΕ αυτεπαγγέλτως για τουλάχιστον 15 μήνες μετά την ολοκλήρωση της ΑΞΕ που δεν υπόκειται σε απαίτηση έγκρισης, όταν έχει λόγους να θεωρεί ότι η ΑΞΕ μπορεί να θίξει την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη.
Σημειώνεται ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει υιοθετήσει, στις 08/05/2025, συγκεκριμένες εισηγητέες τροπολογίες όσον αφορά το εισηγητέο, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κείμενο της Πρότασης.
Ο Ευρωπαίος Επίτροπος κύριος Maroš Šefčovič σε ομιλία του ημερομηνίας 20/03/2025, κατά τη διάρκεια κοινής συνεδρίας της Επιτροπής Διεθνούς Εμπορίου σχετικά με τις εμπορικές σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες και ένα Δομημένο Διάλογο, ανέφερε ότι δεν έβλεπε τον οποιονδήποτε λόγο να μην ολοκληρωθεί η διαδικασία υιοθέτηση του Νέου Κανονισμού Ελέγχου ΑΞΕ έως το τέλος του τρέχοντος έτους. Επομένως, πολύ πιθανόν, η Κυπριακή Προεδρία του Συμβουλίου της Ε.Ε., στις αρχές του 2026, να κληθεί να θέσει σε εφαρμογή τον Νέο Κανονισμό.
Πιο πρόσφατα και συγκεκριμένα, μέσω Δελτίου Τύπου του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ημερομηνίας 11 Ιουνίου 2025, αναφέρθηκε ότι εκπρόσωποι του Συμβουλίου, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Επιτροπής θα πραγματοποιήσουν διοργανικές διαπραγματεύσεις (τριμερείς διαλόγους), με στόχο την επίτευξη πολιτικής συμφωνίας επί του τελικού κειμένου του Προτεινόμενου Νέου Κανονισμού. Περαιτέρω, οι Εισηγήσεις του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς τις πρόνοιες του Προτεινόμενου Νέου Κανονισμού Ελέγχου ΑΞΕ ημερομηνίας 06 Ιουνίου 2025 ενδεικτικά αναφέρουν τα ακόλουθα:
• Ο υφιστάμενος Κανονισμός (Ε.Ε.) 2019/452 να καταργηθεί μετά την πάροδο 24 μηνών από την ημερομηνία που θα τεθεί σε ισχύ ο προτεινόμενος Κανονισμός.
• Η αρχή ελέγχου εξουσιοδοτείται να ξεκινά τον έλεγχο Ξένων Επενδύσεων αυτεπαγγέλτως εντός τουλάχιστον 15 μηνών από την ολοκλήρωση της Ξένης Επένδυσης, η οποία είτε δεν υπόκειται σε απαίτηση έγκρισης, είτε δεν υπεβλήθη για έγκριση ενώπιον της αρχής ελέγχου παρά το γεγονός ότι υπήρχε περί τούτου υποχρέωση, όταν η αρχή ελέγχου έχει λόγους να θεωρεί ότι μια τέτοια Ξένη Επένδυση μπορεί να θίξει την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη.
• Στα πλαίσια της εφαρμογής του Μηχανισμού Συνεργασίας όσον αφορά ΑΞΕ που δεν κοινοποιήθηκαν, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δύναται να αποστείλει Γνώμη και τα Κράτη Μέλη να αποστείλουν Παρατηρήσεις όχι αργότερα από 15 μήνες από την ολοκλήρωση της Ξένης Επένδυσης.
Έχοντας υπόψη το πλαίσιο Ελέγχου των ΑΞΕ, κατά την άποψή σας, ποια διαβήματα θα πρέπει να λάβει, στο άμεσο μέλλον, η Κυπριακή Δημοκρατία για διασφάλιση του καλού ονόματός της ως επενδυτικός προορισμός;
Πέραν από τη θεσμοθέτηση ενός αποτελεσματικού και δεόντως στελεχωμένου Μηχανισμού Ελέγχου ΑΞΕ, ενημέρωση, ενημέρωση, ενημέρωση. Θα πρέπει να υπάρξει, με διαφάνεια και πληρότητα, ενημέρωση τόσον των υφιστάμενων επενδυτών όσον και προτιθέμενων επενδυτών για την εφαρμογή του υφιστάμενου Κανονισμού ΕΑΞΕ όσον και του νέου προτιθέμενου Κανονισμού. Και αυτή η ενημέρωση θα πρέπει να προέλθει κατά κύριο λόγο από το ίδιο το Κράτος, εκπληρώνοντας την αποστολή κάτω από τον Νομικό Πλαίσιο Ελέγχου ΑΞΕ της Ε.Ε. και του καθήκοντός του για Καλόπιστη Συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα άλλα Κράτη Μέλη της Ε.Ε..
Καταλήγοντας, θα θέλαμε να καλέσουμε όλα τα Ενδιαφερόμενα Μέρη, τη Βουλή των Αντιπροσώπων και την Εκτελεστική Εξουσία να σταθούν αρωγοί της προσπάθειας για δημιουργία και αποτελεσματική λειτουργία, με επαρκές προσωπικό και ενισχυμένους πόρους, το συντομότερο πρακτικά δυνατόν, του Μηχανισμού Ελέγχου Άμεσων Ξένων Επενδύσεων, για το καλό πρωτίστως του ίδιου του Τόπου μας, της Οικονομίας και της Κυπριακής Κοινωνίας.