Συνέντευξη στον Ξένιο Μεσαρίτη
Η Κύπρος, αν και παραμένει μαζί με την Κροατία το μοναδικό Κράτος Μέλος της Ε.Ε. χωρίς θεσμοθετημένο μηχανισμό ελέγχου Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ), έχει ολοκληρώσει την προετοιμασία του σχετικού νομοσχεδίου και δρομολογεί την κατάθεσή του στη Βουλή. Ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Οικονομικών Ανδρέας Ζαχαριάδης, μιλώντας στο Economy Today, παρουσιάζει τα βήματα που προηγήθηκαν, εξηγεί το περιεχόμενο του νομοσχεδίου και τα χρονοδιαγράμματα ενεργοποίησης του μηχανισμού, ενώ αναλύει και το διακύβευμα για την Κύπρο ως ανοικτή οικονομία, η οποία βασίζεται διαχρονικά στις ξένες επενδύσεις για τη διατήρηση του αναπτυξιακού της δυναμισμού.
Διαβάστε ολόκληρο το Τεύχος του Economy Today για τον Μηχανισμό Ελέγχου των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων
Η Κύπρος, μαζί με την Κροατία, παραμένουν οι μόνες χώρες της Ε.Ε. χωρίς θεσμοθετημένο μηχανισμό ελέγχου Άμεσων Ξένων Επενδύσεων. Ποιοι ήταν οι βασικοί λόγοι που καθυστερεί η διαδικασία υιοθέτησης και πώς εκτιμάτε ότι αυτό επηρεάζει την ετοιμότητα της χώρας να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής;
Η Κύπρος παρακολουθεί τις εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσον αφορά τον έλεγχο των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ) και προωθεί τις απαραίτητες ενέργειες για εναρμόνιση με την ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Ο ισχύον Κανονισμός (Ε.Ε.) 2019/452 για τη θέσπιση ελέγχου για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ε.Ε., δεν είναι υποχρεωτικός για τα Κράτη Μέλη. Η Κύπρος, κατά το προηγούμενο διάστημα, προχώρησε στη σύνταξη νομοσχεδίου για τη θέσπιση πλαισίου για τον έλεγχο των άμεσων επενδύσεων. Κατά τη διαδικασία σύνταξης του νομοσχεδίου, το Υπουργείο Οικονομικών μελέτησε τις νομοθεσίες άλλων Κρατών Μελών και έλαβε υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της οικονομίας μας αλλά και τις απόψεις και εισηγήσεις όλων των εμπλεκόμενων μερών, με τα οποία έγιναν διαβουλεύσεις.
Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει τους βασικούς μηχανισμούς, τις διαδικασίες, καθώς και τις αρμοδιότητες που απαιτούνται για τη σύσταση ενός αποτελεσματικού συστήματος ελέγχου. Προβλέπει, επίσης, μια μεταβατική περίοδο μετά την ψήφισή του σε νόμο και πριν την εκκίνηση της εφαρμογής του έτσι ώστε οι επιχειρήσεις και οι επενδυτικοί φορείς να ενημερωθούν επαρκώς για τις νέες υποχρεώσεις που προκύπτουν και παράλληλα, να δοθεί χρόνος για την επιχειρησιακή οργάνωση του Υπουργείου, με στόχο την ομαλή ενεργοποίηση του μηχανισμού. Τόσο η σύνταξη όσο και ο νομοτεχνικός έλεγχος του νομοσχεδίου έχουν ολοκληρωθεί και στόχος είναι μετά την έγκρισή του από το Υπουργικό Συμβούλιο να κατατεθεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων εντός του πρώτου δεκαπενθήμερου του Ιουλίου για ψήφιση.
Η Κύπρος θα αναλάβει την Προεδρία της Ε.Ε. στο πρώτο εξάμηνο του 2026, δηλαδή περίπου την ίδια περίοδο με την αναμενόμενη υιοθέτηση της αναθεωρημένης Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τον έλεγχο ΑΞΕ. Θα είμαστε έτοιμοι θεσμικά και επιχειρησιακά στη νέα εποχή της Ευρώπης στον έλεγχο των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων, ενώ εμείς οι ίδιοι δεν έχουμε ακόμα ψηφίσει ούτε καν το εθνικό μας πλαίσιο;
Η Κύπρος ετοιμάζεται εντατικά για την ανάληψη της Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε. και στο πλαίσιο αυτό, παρακολουθεί όλα τα υπό συζήτηση θέματα και είναι σε θέση να συμβάλει ουσιαστικά στην προώθηση των πολιτικών που θα απασχολήσουν την Προεδρία, συμπεριλαμβανομένης της διαμόρφωσης του ευρωπαϊκού πλαισίου για τον έλεγχο των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ).
Παρότι η ψήφιση του εθνικού πλαισίου εκκρεμεί, η Κύπρος βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο ετοιμασίας της σχετικής νομοθεσίας και παράλληλα, προβαίνει σε ενέργειες για τη διαμόρφωση των κατάλληλων οργανωτικών ρυθμίσεων για τη λειτουργία του μηχανισμού.
Το υπό διαμόρφωση εθνικό πλαίσιο βασίζεται στις πρόνοιες του ισχύοντος Κανονισμού (Ε.Ε.) 2019/452, ο οποίος είναι δεσμευτικός για τα Κράτη Μέλη ως προς τη μεταξύ τους συνεργασία, χωρίς να επιβάλλει υποχρέωση σύστασης εθνικού μηχανισμού ελέγχου. Το νομοσχέδιο που έχει καταρτιστεί ενσωματώνει όλες τις βασικές λειτουργίες που απαιτούνται ώστε να είναι συμβατό με τις ισχύουσες ενωσιακές πρόνοιες.
Παρότι βρίσκεται σε εξέλιξη η συζήτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την υιοθέτηση ενός νέου Κανονισμού, ο οποίος αναμένεται να περιλαμβάνει υποχρεωτικές πρόνοιες για τη σύσταση και λειτουργία εθνικών μηχανισμών ελέγχου, το περιεχόμενό του δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί. Ως εκ τούτου, η Κυπριακή Δημοκρατία παρακολουθεί τις διαπραγματεύσεις και διατηρεί τη δυνατότητα προσαρμογής του εθνικού της πλαισίου, εφόσον αυτό απαιτηθεί.
Σημειώνεται ότι σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, προβλέπεται εύλογο μεταβατικό διάστημα μεταξύ της έναρξης ισχύος και της υποχρεωτικής εφαρμογής του νέου Κανονισμού, προκειμένου τα Κράτη Μέλη να ολοκληρώσουν τις απαιτούμενες θεσμικές και επιχειρησιακές προσαρμογές.
Υφίσταται ενδεχόμενο, βάσει του νέου κανονισμού που αναμένεται να υιοθετηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή έως το τέλος του 2025, να τεθούν υπό έλεγχο επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν έως και 15 μήνες πριν από την επίσημη εφαρμογή του εθνικού πλαισίου; Υπάρχει ενδεχόμενο επαναξιολόγησης επενδύσεων που έχουν ήδη ολοκληρωθεί, ακόμα και από το 2019 και εντεύθεν, εφόσον κριθούν στρατηγικής σημασίας; (Σύμφωνα με τον ισχύοντα Κανονισμό (Ε.Ε.) 2019/452, άρθρο 6(3), τα Κράτη Μέλη μπορούν να αναθεωρήσουν ΑΞΕ έως και 15 μήνες μετά την ολοκλήρωσή τους, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Ο Επίτροπος Μάρος Σέφκοβιτς (Αντιπρόεδρος της Επιτροπής) έχει δηλώσει ότι η νέα πρόταση Κανονισμού θα περιλαμβάνει αυστηρότερες και κοινές δεσμευτικές διαδικασίες, ενισχύοντας την εποπτεία των υφιστάμενων και μελλοντικών επενδύσεων.)
Στο κείμενο του νέου κανονισμού, το οποίο τονίζεται ότι δεν έχει οριστικοποιηθεί, προβλέπεται ότι τα Κράτη Μέλη δύνανται να υποβάλουν παρατηρήσεις και η Επιτροπή δύναται να διατυπώσει γνώμη για άμεσες ξένες επενδύσεις που ολοκληρώθηκαν αλλά δεν κοινοποιήθηκαν, το αργότερο εντός 15 μηνών από την ολοκλήρωσή τους. Επιπρόσθετα, ο νέος κανονισμός προνοεί ότι οι εθνικοί μηχανισμοί των Κρατών Μελών θα πρέπει να διαθέτουν τη δυνατότητα ελέγχου επενδύσεων που δεν κοινοποιήθηκαν, εντός 15 μηνών από την ημερομηνία ολοκλήρωσής τους, ωστόσο, η διάταξη αυτή δεν εφαρμόζεται για επενδύσεις που έχουν ολοκληρωθεί πριν από την ημερομηνία έναρξης ισχύος του Κανονισμού.
Η αναφορά στον υφιστάμενο κανονισμό (Ε.Ε.) 2019/452 για την περίοδο των 15 μηνών, αφορά τη δυνατότητα των Κρατών Μελών να υποβάλλουν παρατηρήσεις και της Επιτροπής να διατυπώνει γνώμη, όταν εκτιμούν ότι άμεση ξένη επένδυση σε άλλο Κράτος Μέλος και η οποία δεν τελεί υπό έλεγχο σε αυτό το Κράτος Μέλος, είναι πιθανόν να θίξει την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη άλλων Κρατών Μελών. Η δυνατότητα αυτή των Κρατών Μελών και της Επιτροπής μπορεί να εξασκηθεί το αργότερο εντός 15 μηνών μετά την πραγματοποίηση της άμεσης ξένης επένδυσης.
Στο προτεινόμενο νομοσχέδιο για τη θέσπιση πλαισίου για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων στην Κύπρο, δεν προβλέπεται αναδρομικότητα στην εξέταση των επενδύσεων που ολοκληρώθηκαν πριν την έναρξη ισχύος του Νόμου.
Ποιο είναι, κατά την εκτίμησή σας, το διακύβευμα για το μέλλον των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων στην Κύπρο, ιδίως σε στρατηγικούς τομείς όπως η Υγεία, ο Τουρισμός, οι Χρηματοπιστωτικές Υπηρεσίες και η Τεχνολογία, δεδομένου ότι το υφιστάμενο οικονομικό μοντέλο της χώρας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ροή ΑΞΕ από τρίτες χώρες;
Η κυπριακή οικονομία χαρακτηρίζεται διαχρονικά από υψηλό βαθμό εξωστρέφειας και προσέλκυσης κεφαλαίων από το εξωτερικό. Οι επενδύσεις διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αναπτυξιακή στρατηγική της χώρας, συμβάλλοντας σημαντικά στη δημιουργία θέσεων εργασίας, στην εισροή τεχνογνωσίας και την ενίσχυση των επενδυτικών δυνατοτήτων και παραγωγικής ποικιλομορφίας της χώρας.
Το διακύβευμα για την Κύπρο είναι η διατήρηση αυτής της δυναμικής ροής ποιοτικών επενδύσεων, ιδίως σε τομείς στρατηγικής σημασίας που περιλαμβάνουν, όπως αναφέρετε, τους τομείς της Υγείας, μέσω της ενίσχυσης των υποδομών και της καινοτομίας στον τομέα της Φροντίδας, του Τουρισμού, που αποτελεί βασικό πυλώνα της οικονομίας, των χρηματοπιστωτικών και επαγγελματικών υπηρεσιών, στις οποίες η Κύπρος έχει αναπτύξει σημαντική δραστηριότητα και εξειδίκευση και τους τομείς της Τεχνολογίας και Ψηφιακής Οικονομίας που αποτελούν ταχέως αναπτυσσόμενους τομείς με σημαντικές προοπτικές επενδύσεων.
Η πρόκληση είναι η διαμόρφωση ενός πλαισίου ελέγχου των ΑΞΕ κατά τρόπο που να προσφέρει σαφήνεια, ασφάλεια και προβλεψιμότητα στους επενδυτές, αποφεύγοντας περιττές επιβαρύνσεις και καθυστερήσεις. Ένα σύγχρονο, λειτουργικό και διαφανές πλαίσιο ελέγχου, μπορεί να ενισχύσει την αξιοπιστία της χώρας, διαχωρίζοντας τις επενδύσεις σε τομείς στρατηγικής σημασίας που ενδέχεται να επηρεάσουν την εθνική ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη της Κυπριακής Δημοκρατίας ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από το ευρύτερο σύνολο της επενδυτικής δραστηριότητας.
Συνεπώς, το ζητούμενο για το μέλλον των ΑΞΕ στην Κύπρο είναι η μετάβαση σε ένα μοντέλο προσέλκυσης επενδύσεων υψηλής προστιθέμενης αξίας, με ταυτόχρονη θωράκιση της εθνικής ασφάλειας, της δημόσιας τάξης και της στρατηγικής αυτονομίας.
Δεδομένου ότι η κυπριακή οικονομία είναι ιδιαίτερα ανοικτή και εξαρτημένη από τις άμεσες ξένες επενδύσεις, πώς διασφαλίζεται ότι ο μηχανισμός ελέγχου δεν θα λειτουργήσει αποτρεπτικά για υγιείς και στρατηγικής σημασίας επενδύσεις, ειδικά σε τομείς όπου η χώρα αναζητεί εξωστρέφεια και καινοτομία;
Η διατήρηση της Κύπρου ως φιλικού και ελκυστικού επενδυτικού προορισμού αποτελεί διαχρονική στρατηγική της οικονομικής πολιτικής της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η θέσπιση ενός εθνικού μηχανισμού ελέγχου των ΑΞΕ δεν έχει στόχο τον περιορισμό της επενδυτικής δραστηριότητας, αλλά τη στοχευμένη προστασία κρίσιμων τομέων της οικονομίας και της ασφάλειας και δημόσιας τάξης, μέσα από μια σαφή και διαφανή διαδικασία.
Το εθνικό πλαίσιο που προωθείται καθορίζει το πεδίο εφαρμογής του, περιορίζοντας την υποχρέωση κοινοποίησης σε συγκεκριμένες κατηγορίες επενδύσεων που ενδέχεται να επηρεάζουν στρατηγικούς τομείς. Επίσης, προβλέπει για τις πληροφορίες που απαιτούνται για τον έλεγχο των επενδύσεων και τους παράγοντες που συνεκτιμούνται κατά τη διαδικασία ελέγχου των ΑΞΕ από την αρμόδια Αρχή, με στόχο την τεκμηριωμένη εκτίμηση των ενδεχομένων κινδύνων, αποφεύγοντας την αυθαίρετη ή ασαφή απόρριψη επενδυτικών σχεδίων. Το προτεινόμενο νομοσχέδιο προβλέπει επίσης την εξέταση των κοινοποιημένων ΑΞΕ εντός καθορισμένου χρονικού διαστήματος, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στη σαφήνεια και προβλεψιμότητα του μηχανισμού.
Ταυτόχρονα, θα προωθηθούν οι απαραίτητες ενέργειες για καθοδήγηση των επενδυτών.
Ο μηχανισμός ελέγχου σχεδιάστηκε λαμβάνοντας υπόψη την καθοριστική σημασία των επενδύσεων στην κυπριακή οικονομία και σκοπός είναι να αποτελέσει εργαλείο ενίσχυσης της εμπιστοσύνης, τόσο για το κράτος όσο και για τους επενδυτές. Σε διεθνές επίπεδο, η ύπαρξη διαφανούς και λειτουργικού συστήματος ελέγχου των ΑΞΕ στέλνει μηνύματα αξιοπιστίας και υπευθυνότητας και δεν αποτελεί εμπόδιο στην επενδυτική δραστηριότητα.
Έχουν εκφραστεί τεχνικές ανησυχίες από επαγγελματικούς φορείς για τον ορισμό του Υπουργείου Οικονομικών ως αρμόδιας Αρχής, λόγω του ταυτόχρονου ρόλου του στην προσέλκυση επενδύσεων. Ποια θεσμικά και οργανωτικά αντίβαρα προβλέπονται ώστε να διασφαλιστεί η ουδετερότητα και η αξιοπιστία του μηχανισμού;
Το γεγονός ότι η αρμοδιότητα εφαρμογής του πλαισίου για τον έλεγχο των ΑΞΕ έχει ανατεθεί στο Υπουργείο Οικονομικών δεν έρχεται σε αντίθεση με τον ρόλο του Υπουργείου για προσέλκυση επενδύσεων, εφόσον σκοπός του μηχανισμού δεν είναι να εμποδίσει τις επενδύσεις, αλλά να ελέγχει κατά πόσο οι επενδύσεις από τρίτες χώρες σε επιχειρήσεις που ασκούν δραστηριότητες που εμπίπτουν σε ιδιαίτερα ευαίσθητους τομείς, δυνατόν να θίξουν την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Το Υπουργείο αναγνωρίζει ότι το έργο του ελέγχου των ΑΞΕ είναι πολυδιάστατο και για την αποτελεσματική λειτουργία του μηχανισμού απαιτείται η συμβολή από διάφορους τομείς της οικονομίας. Για το σκοπό αυτό στο προτεινόμενο νομοσχέδιο, περιλαμβάνεται πρόνοια για την εγκαθίδρυση Συμβουλευτικής Επιτροπής, με τη συμμετοχή εκπροσώπων αρμόδιων Υπουργείων, η οποία θα παρέχει αιτιολογημένη συμβουλή προς την αρμόδια αρχή αναφορικά με τις ΑΞΕ που κοινοποιούνται. Η Συμβουλευτική Επιτροπή θα έχει τη δυνατότητα να καλεί ενώπιον της και εκπροσώπους άλλων Υπουργείων/Φορέων που είναι αρμόδια για την υπό εξέταση επένδυση. .
Επιπρόσθετα, στο προτεινόμενο νομοσχέδιο καταγράφεται μια σαφής διαδικασία ελέγχου με καθορισμένες προθεσμίες για τις αποφάσεις της αρμόδιας Αρχής. Προνοείται, επίσης, ότι οι επηρεαζόμενοι θα έχουν το δικαίωμα να προσφύγουν ενώπιον του Διοικητικού Δικαστηρίου, κατά των αποφάσεων της αρμόδιας Αρχής.
Θεωρούμε ότι ο εθνικός μηχανισμός ελέγχου που θα δημιουργηθεί, θα λειτουργεί με αποτελεσματικότητα και διαφάνεια για να επιτευχθεί ο στόχος της διαφύλαξης της ασφάλειας και της δημόσιας τάξης, τόσο της Κυπριακής Δημοκρατίας όσο και των εταίρων μας στην Ε.Ε., χωρίς να αποτελεί εμπόδιο στην επενδυτική δραστηριότητα.