Του Τάσου Γιασεμίδη
Η ενίσχυση των επενδύσεων και της επιχειρηματικής δραστηριότητας αποτελεί προτεραιότητα για τις κυβερνήσεις και τις διοικήσεις των Οργανισμών. Φυσικά για την ενεργοποίηση κεφαλαίων υπάρχουν πολλές προϋποθέσεις, όπως οι οικονομικές και πολιτικές συνθήκες, οι αποδόσεις και οι προοπτικές αποεπένδυσης.
Η ανάγκη για θεσμική θωράκιση των επενδύσεων
Το Υπουργικό Συμβούλιο πρόσφατα ενέκρινε νομοσχέδιο για τη δημιουργία ενός εθνικού μηχανισμού ελέγχου των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ). Το σχέδιο αυτό σκοπεύει να ενσωματώσει τον ευρωπαϊκό Κανονισμό, ο οποίος ισχύει από τον Οκτώβριο του 2020 και να διασφαλίσει ότι οι επενδύσεις από τρίτες χώρες που ενδέχεται να επηρεάσουν τη δημόσια τάξη ή την εθνική ασφάλεια θα υπόκεινται σε έλεγχο.
Το προτεινόμενο πλαίσιο δεν αποσκοπεί στο να αποθαρρύνει τις επενδύσεις, αλλά να λειτουργήσει ως φίλτρο για επενδύσεις στρατηγικής σημασίας. Μέσα από μια διαφανή και σαφώς καθορισμένη διαδικασία, η Κυπριακή Δημοκρατία επιδιώκει να ενισχύσει τη θεσμική της σταθερότητα, προστατεύοντας ταυτόχρονα κρίσιμους τομείς της οικονομίας. Φυσικά αναμένουμε να δούμε την πρακτική εφαρμογή του πλαισίου εφόσον η διαδικασία των αιτήσεων και της εξέτασης πρέπει να γίνονται να γίνονται με όσο τη λιγότερη γραφειοκρατία και σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Τι προβλέπει το νέο θεσμικό πλαίσιο
Η βασική αρμοδιότητα εφαρμογής του πλαισίου ανατίθεται στο Υπουργείο Οικονομικών, το οποίο θα έχει τη δυνατότητα να εγκρίνει, να επιβάλλει όρους, να απαγορεύει ή να ανατρέπει επενδύσεις που θεωρεί ότι μπορούν να προκαλέσουν κινδύνους. Ξένοι επενδυτές ορίζονται ως φυσικά ή νομικά πρόσωπα από χώρες εκτός της Ε.Ε., του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου και της Ελβετίας.
Οι επιχειρήσεις που θεωρούνται στρατηγικής σημασίας είναι όσες δραστηριοποιούνται σε ιδιαίτερα ευαίσθητους τομείς που αφορούν υποδομές ζωτικής σημασίας, είτε φυσικές είτε εικονικές, συμπεριλαμβανομένων των υποδομών στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, της ύδρευσης, της υγείας, της παιδείας, του τουρισμού, των επικοινωνιών, των μέσων ενημέρωσης, της επεξεργασίας ή αποθήκευσης δεδομένων, της άμυνας, των εκλογικών ή χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών περιλαμβανομένων των συστημικών πιστωτικών ιδρυμάτων, εγκαταστάσεις ευαίσθητου χαρακτήρα, καθώς και σε γη και ακίνητα, καίριας σημασίας για τη χρήση αυτών των υποδομών.
Ποιες επενδύσεις θα περνούν από φίλτρο ελέγχου
Η υποχρέωση κοινοποίησης μιας επένδυσης προκύπτει όταν πληρούνται σωρευτικά τρία βασικά κριτήρια: το ποσοστό συμμετοχής φτάνει τουλάχιστον στο 25% των μετοχών ή των ψήφων, η αξία της συναλλαγής ξεπερνά τα δύο εκατομμύρια ευρώ και η επιχείρηση που αφορά η επένδυση δραστηριοποιείται σε στρατηγικό τομέα. Επιπλέον, κοινοποίηση απαιτείται και για αυξήσεις συμμετοχής που οδηγούν έναν επενδυτή από κάτω του 25% σε πάνω από 25% ή από κάτω του 50% σε πάνω από 50%.
Ακόμα και επενδύσεις που δεν εμπίπτουν στις πιο πάνω υποχρεώσεις μπορούν να εξεταστούν εάν υπάρχουν ενδείξεις ότι ενδέχεται να επηρεάσουν την ασφάλεια ή το δημόσιο συμφέρον. Για την υποστήριξη της διαδικασίας, θα συσταθεί επταμελής Συμβουλευτική Επιτροπή, η οποία θα απαρτίζεται από εκπροσώπους αρμόδιων Υπουργείων και θα παρέχει τεκμηριωμένες εισηγήσεις προς την αρμόδια Αρχή.
Υπενθυμίζεται ότι η ανάγκη για ένα τέτοιο πλαίσιο στην Κύπρο κατέστη εμφανής το 2022, όταν αμερικανικό fund εξέφρασε ενδιαφέρον για εξαγορά συστημικού τραπεζικού ιδρύματος στην Κύπρο. Το γεγονός αυτό αποκάλυψε την απουσία εθνικού μηχανισμού ελέγχου και οδήγησε σε επείγουσες διαδικασίες και συζητήσεις στη Βουλή. Παρά την απόσυρση του ενδιαφέροντος, το περιστατικό υπογράμμισε την ανάγκη προληπτικής προστασίας κρίσιμων τομέων της οικονομίας.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι ενδεχομένως να υπάρχουν αρκετές άλλες περιπτώσεις επενδύσεων που εμπίπτουν εντός του πλαισίου του νομοσχεδίου, οι οποίες έχουν ήδη ολοκληρωθεί.
Η εφαρμογή του νομοσχεδίου προβλέπει μεταβατική περίοδο, κατά την οποία θα ενημερωθούν οι εμπλεκόμενοι και θα προετοιμαστεί οργανωτικά το Υπουργείο. Έχουν επίσης προβλεφθεί διοικητικές κυρώσεις για μη συμμόρφωση με τις διατάξεις, ενώ οι αποφάσεις της αρμόδιας Αρχής θα μπορούν να προσβληθούν στο Διοικητικό Δικαστήριο.
To νομοσχέδιο προβλέπει επίσης τη δημιουργία συστήματος παρακολούθησης και ανάλυσης των τάσεων στις άμεσες ξένες επενδύσεις, ώστε να διασφαλίζεται συνεχής αξιολόγηση και επικαιροποίηση του πλαισίου. Το νέο σύστημα επιτρέπει στην Κύπρο να συμμετέχει ενεργά στον μηχανισμό ανταλλαγής πληροφοριών της Ε.Ε., παρέχοντας και λαμβάνοντας στοιχεία για επενδύσεις με διασυνοριακή σημασία.
Με βάση το νομοσχέδιο, σε περίπτωση όπου αρμόδια Αρχή κρίνει ότι η υπό έλεγχο ξένη επένδυση θίγει την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, δύναται, αναλόγως της περίπτωσης, να επιβάλει όρους, να απαγορεύσει ή αναστρέψει την υπό έλεγχο άμεση ξένη επένδυση και ενημερώνει σχετικώς τον ξένο επενδυτή για την απόφασή της. Οπότε πέραν από το αρχικό στάδιο της επένδυσης η αρμόδια Αρχή έχει το δικαίωμα να επεμβαίνει και κατά τη διάρκειά της, επιβάλλοντας ουσιαστικά την αλλαγή του μετόχου, όπου το κρίνει αναγκαίο.
Η δημιουργία του μηχανισμού ελέγχου ΑΞΕ αναμένεται να λειτουργήσει προστατευτικά για την κυπριακή οικονομία, ενισχύοντας τη θεσμική της αξιοπιστία, την επενδυτική διαφάνεια και την εθνική ασφάλεια. Μακροπρόθεσμα, μπορεί να συμβάλει στην προσέλκυση σοβαρών στρατηγικών επενδυτών που ευθυγραμμίζονται με τις αρχές βιωσιμότητας και δημόσιου συμφέροντος. Επιπλέον, ενισχύεται η δυνατότητα του κράτους να εντοπίζει και να αποτρέπει επενδυτικά σχήματα που πιθανόν να σχετίζονται με επιβλαβείς εξωτερικές επιρροές, διασφαλίζοντας την κυριαρχία και τη διαφάνεια στις οικονομικές του σχέσεις.
Εξαιρέσεις, προκλήσεις και το ζήτημα των ακινήτων
Το πιο πάνω νομοσχέδιο δεν καλύπτει το ζήτημα της αγοράς ακινήτων, που είναι το άλλο θέμα που βρίσκεται στη σφαίρα της δημόσιας συζήτησης, πέραν από αυτά που θεωρούνται ζωτικής σημασίας ή προκύπτουν λόγοι εθνικού συμφέροντος. Θα πρέπει να τονιστεί ότι ήδη υπάρχει νομοθεσία η οποία επιτρέπει σε υπηκόους τρίτων χωρών να αγοράζουν μέχρι δύο ακίνητα. Όμως αυτό πρακτικά εφαρμόζεται στις περιπτώσεις που υπάρχει ήδη εκδομένος τίτλος και όχι για καταθέσεις συμβολαίων για σκοπούς ειδικής εκτέλεσης. Επιπλέον δεν εφαρμόζεται όταν ο υπήκοος τρίτης χώρας εγγράψει εταιρεία στην Κύπρο ή σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα για να εγγράψει το ακίνητο.
Σε περίπτωση μεγάλων αναπτύξεων, projects, αυτές θα μπορούσαν να εξετάζονται με βάση το πλαίσιο των ξένων επενδύσεων και ενδεχομένως σε ένα νέο πλαίσιο αδειοδότησης εταιρειών που ασχολούνται με την ανάπτυξη γης, ήδη ο σύνδεσμος έχει ετοιμάσει προσχέδιο.
Πρέπει να είναι απόλυτα ξεκάθαρο ότι τα πιο πάνω δεν πρέπει να δημιουργήσουν ένα μη ανταγωνιστικό επενδυτικό περιβάλλον υπερρύθμισης, με καθυστερήσεις, μη τεκμηριωμένες αποφάσεις και επιπλέον γραφειοκρατία για όσους θέλουν να επενδύσουν στη χώρα μας.
- Διαβάστε επίσης: Από τα «χρυσά διαβατήρια» στα «χρυσά πτυχία»