Συνέντευξη στον Ξένιο Μεσαρίτη
Η πρόσφατη απόφαση της Ε.Ε. για την αναβολή της εφαρμογής της CSRD δημιούργησε αμφιβολίες για το μέλλον της βιωσιμότητας και της πράσινης μετάβασης στην Ευρώπη. Είναι πράγματι πισωγύρισμα ή ευκαιρία για ουσιαστικό επανασχεδιασμό; Ο Σταύρος Βιολάρης υπογραμμίζει ότι το momentum δεν έχει χαθεί. Αντίθετα, η συγκυρία προσφέρει στις επιχειρήσεις τον πολύτιμο χρόνο που χρειάζονται για να ενσωματώσουν ουσιαστικές στρατηγικές προσαρμογής, αποφεύγοντας τα αδιέξοδα του μέλλοντος.
Η Ε.Ε. «πάγωσε» ουσιαστικά τον Απρίλη που μας πέρασε την εφαρμογή της CSRD για χιλιάδες εταιρείες. Πολλοί το βλέπουν ως πολιτική υποχώρηση σε πιέσεις από την αγορά λόγω και των γεωοικονομικών εξελίξεων. Πώς το βλέπετε εσείς; Θεωρείτε ότι είναι ένα πισωγύρισμα στις αποφάσεις που είχαν παρθεί γύρω από το ESG τα τελευταία χρόνια;
Η Ε.Ε., μετά και την έκθεση Ντράγκι, έχει αντιληφθεί πως οι εταιρείες στην Ευρώπη μειονεκτούν έναντι των ανταγωνιστών τους παγκοσμίως, λόγω του μεγάλου ρυθμιστικού φόρτου και κόστους. Ως αποτέλεσμα, έλαβε την απόφαση να ληφθούν διάφορα μέτρα, τα οποία θα επηρεάσουν πληθώρα οδηγιών και νομοθεσιών, μεταξύ αυτών και η οδηγία CSRD. Η παγιοποίηση της οδηγίας έγινε με στόχο να καταγραφούν τα προβλήματα και να γίνουν οι κατάλληλες αλλαγές, έτσι ώστε οι εταιρείες να μπορέσουν να την εφαρμόσουν με σωστές και αποτελεσματικές πρακτικές, οι οποίες θα τους προσδώσουν την κατάλληλη μακροπρόθεσμη αξία, χωρίς να επιβαρυνθούν με δυσανάλογο κόστος. Η Ε.Ε. έχει ξεκαθαρίσει μέσα από δημόσιες τοποθετήσεις ότι οι αλλαγές δεν συνιστούν υπαναχώρηση όσον αφορά τους στόχους της, οι οποίοι παραμένουν αναλλοίωτοι, αλλά αναπροσαρμογή στον τρόπο επίτευξής τους.
Με ιδιαίτερη χαρά διαπιστώνουμε ότι οι πλείστες εταιρείες στην Κύπρο που έχουν ξεκινήσει αυτή την πορεία προς την πράσινη μετάβαση έχουν αποφασίσει να τη συνεχίσουν, αξιοποιώντας τον επιπρόσθετο χρόνο για να κατανοήσουν καλύτερα τα θέματα βιώσιμης ανάπτυξης που επηρεάζουν τον Οργανισμό τους και να αναπτύξουν μια πιο σωστή και μακροπρόθεσμη στρατηγική, η οποία θα μπορεί να παρουσιαστεί με πληρότητα και ακρίβεια στις εκθέσεις βιώσιμης ανάπτυξης.
Θεωρείτε πως χάθηκε το momentum για την πράσινη μετάβαση; Ποιος είναι ο ρεαλιστικός, πλέον, δρόμος ιδίως για την Κύπρο που είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής;
Με την ανακοίνωση της παγιοποίησης, η Ε.Ε. έχει καταστήσει σαφές ότι οι στόχοι που έχουν τεθεί βάσει και της Συμφωνίας των Παρισίων παραμένουν αμετάβλητοι. Έχουν ανακοινωθεί νέα κονδύλια, όπως για παράδειγμα το Clean Industrial Deal, για την επίτευξη αυτών των στόχων, ενώ ταυτόχρονα αναμένεται ότι η μείωση του ρυθμιστικού κόστους για τις εταιρείες θα αξιοποιηθεί για την υλοποίηση βιώσιμων επενδύσεων. Μάλιστα, πρόσφατα έχει ανακοινωθεί ότι η Ευρώπη βρίσκεται στον σωστό δρόμο για την επίτευξη των στόχων απανθρακοποίησης έως το 2030. Επιπλέον, οι μεγάλοι Οργανισμοί παγκοσμίως, αναγνωρίζοντας τόσο τους κινδύνους όσο και τις ευκαιρίες που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή, συνεχίζουν με συνέπεια την υλοποίηση των στρατηγικών πλάνων που έχουν θέσει, επηρεάζοντας και τις αλυσίδες αξίας τους, ώστε να επιτευχθεί συμμόρφωση με τους δικούς τους στόχους. Την ίδια στιγμή, αξίζει να αναφερθεί ότι οι επόπτες Χρηματοοικονομικών Οργανισμών συνεχίζουν να ασκούν πίεση για την εφαρμογή εντατικότερων και πιο αποτελεσματικών πρακτικών βιωσιμότητας. Το momentum λοιπόν όχι μόνο δεν έχει χαθεί, αλλά έχει ενισχυθεί, με την έμφαση να μετατοπίζεται στην αναγνώριση και εφαρμογή ορθών πρακτικών πέρα από την απλή συμμόρφωση με απαιτητικά τεχνικά πρότυπα.
Όλοι μιλούν σήμερα για το «κόστος της μη προσαρμογής». Μπορείτε να μας δώσετε ένα σαφές παράδειγμα λειτουργικής ή ζημίας σε όρους επενδυτικής ευκαιρίας που βλέπετε να έρχεται ειδικά για την Κύπρο; Και ποιος τελικά θα το πληρώσει; Το κράτος, οι επιχειρήσεις ή οι πολίτες;
Οι κλιματικοί κίνδυνοι για μια εταιρεία ή μια χώρα χωρίζονται σε κινδύνους μετάβασης και φυσικούς κινδύνους. Οι κίνδυνοι μετάβασης είναι η αδυναμία ενός Οργανισμού να κατανοήσει το μελλοντικό ρυθμιστικό και φορολογικό πλαίσιο, όπως και τις πιέσεις της αγοράς και των καταναλωτών. Φυσικοί κίνδυνοι είναι η αδυναμία του Οργανισμού να αναγνωρίσει ποια περιουσιακά του στοιχεία ή και λειτουργίες είναι εκτεθειμένα σε βραχυπρόθεσμα έντονα καιρικά φαινόμενα ή μακροχρόνια φαινόμενα επηρεαζόμενα από την κλιματική αλλαγή.
Η αναγνώριση αυτών των κινδύνων είναι πολύ σημαντική για τη βιωσιμότητα του κάθε Οργανισμού. Ειδικά για την Κύπρο, η οποία αναμένεται να επηρεαστεί αρκετά από την κλιματική αλλαγή, η αδυναμία έγκαιρης αναγνώρισης και προσαρμογής, είτε στις απαιτήσεις και τους στόχους της Ε.Ε. και των αγορών, είτε στα έντονα καιρικά φαινόμενα, αναμένεται πως θα έχει κόστος, βάσει και των προβλέψεων διεθνών οικονομικών μοντέλων. Απτά πρόσφατα παραδείγματα είναι η αύξηση της τιμής του ρεύματος, η αύξηση των καυσίμων για τις αεροπορικές εταιρείες, που μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα στον τουρισμό και η ανομβρία, που ενδέχεται να πλήξει οικονομικά διάφορους τομείς της οικονομίας. Άλλοι πιθανοί κίνδυνοι είναι η εφαρμογή του ETS2, που θα επηρεάσει τις τιμές των καυσίμων, η φορολογία σε εμπορικά ακίνητα βάσει της εκπομπής αερίων τους, η αύξηση των θερμοκρασιών και το πώς αυτή επηρεάζει τις λειτουργίες Οργανισμών, ειδικά εκείνων που εργοδοτούν υπαλλήλους σε εξωτερικούς χώρους και τέλος, οι αρνητικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία και η οποιαδήποτε οικονομική πίεση μπορεί να επιφέρει αυτό.
Αναπόφευκτα, οι επιχειρήσεις θα επωμιστούν το κόστος της έλλειψης σωστής αναγνώρισης και εφαρμογής στρατηγικής για την αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων, γεγονός που συνεπάγεται επιβάρυνση τόσο για το κράτος όσο και για τους πολίτες. Στρατηγικές net-zero για μείωση των εκπομπών αερίων μέσω ενεργειακών αναβαθμίσεων, κυκλικής οικονομίας για απεξάρτηση από αγνά υλικά και αποφυγή μελλοντικών αυξήσεων τιμών, green procurement για ομαλή συνέχιση των εργασιών μέσα από την αλυσίδα αξίας και αναβάθμιση τεχνολογιών παρακολούθησης, είναι θέματα στα οποία πρέπει οι Οργανισμοί να αρχίσουν να εστιάζουν και να επενδύουν - θέματα τα οποία, αν αναγνωριστούν σωστά, μπορούν να επιφέρουν σημαντικές ευκαιρίες σε όλους τους τομείς της οικονομίας, καθιστώντας την Κύπρο παράδειγμα προς μίμηση και όχι προς αποφυγή.
Είμαστε καθοδόν για την υλοποίηση της «φορολογικής μεταρρύθμισης». Μέσα από τις δημόσιες τοποθετήσεις φαίνεται ότι απουσιάζει το κομμάτι της «πράσινης φορολογίας», καθώς και τα ανάλογα αντισταθμιστικά μέτρα. Θεωρείτε ότι θα μπορούσε η μεταρρύθμιση να γίνει με πιο ορθό τρόπο, ούτως ώστε να λειτουργήσουμε προληπτικά για το τι θα κληθούμε στο τέλος να πληρώσουμε;
Το ιδανικό θα ήταν να παρουσιαστούν αντισταθμιστικά περιβαλλοντικά μέτρα προτού προχωρήσει η εισαγωγή της πράσινης φορολογίας. Η ουδετερότητα της περιβαλλοντικής φορολογίας θα πρέπει να διαφυλαχθεί, άρα ακόμη και τώρα, πριν την υλοποίηση, αν προωθηθούν μέτρα ως αντιστάθμισμα, αυτό θα ωφελήσει πολίτες και επιχειρήσεις. Καλή πρώτη κίνηση είναι η προβλεπόμενη εισαγωγή, εντός του επικείμενου μετασχηματισμού, φοροαπαλλαγών περιβαλλοντικού χαρακτήρα για φυσικά και νομικά πρόσωπα. Περαιτέρω κοινωνικά και περιβαλλοντικά μέτρα, καθώς και επιδοτήσεις, μπορούν να τύχουν επεξεργασίας.
Η Ευρώπη δηλώνει ότι ο Green Deal παραμένει ο φιλόδοξος στόχος. Όμως, στην πράξη, η μετάβαση στηρίζεται σε δύο μοχλούς: την πρόσβαση στη χρηματοδότηση και την πίεση μέσω φορολογίας. Πόσο ρεαλιστικό είναι το μοντέλο αυτό για να αλλάξει συμπεριφορές επιχειρήσεων και πολιτών; Έχετε δει απτά παραδείγματα που στο τέλος οδήγησαν σε «αλλαγή συμπεριφορών»;
Τέτοια μοντέλα έχουν χρησιμοποιηθεί σε όλο τον κόσμο εδώ και δεκαετίες, με θετικά αποτελέσματα. Συγκεκριμένα, σε θέματα πράσινης μετάβασης, χώρες οι οποίες τα εφάρμοσαν πριν από την καθολική απόφαση της Ε.Ε. για το Green Deal, όπως για παράδειγμα οι Σκανδιναβικές χώρες και η Γερμανία, έχουν πετύχει σημαντική μείωση των εκπομπών αερίων τους. Ως χώρα, κυρίως, αλλά και ως επιχειρήσεις, στην Κύπρο θα πρέπει να διασφαλίσουμε ότι εκμεταλλευόμαστε στο έπακρο τις χρηματοδοτήσεις που προσφέρει η Ε.Ε.. Θα πρέπει, ωστόσο, να βρούμε τους τρόπους για να αντιμετωπίσουμε σωστά και αποτελεσματικά τα γραφειοκρατικά προβλήματα που, πολλές φορές, αποθαρρύνουν τους Οργανισμούς να αιτηθούν και να λάβουν μέρος σε τέτοια προγράμματα.
Από την άλλη, η εφαρμογή φορολογιών επιφέρει αλλαγή συμπεριφορών όσον αφορά τη μείωση της κατανάλωσης συγκεκριμένων πόρων, στους οποίους εστιάζουν και οι επιχειρήσεις θα πρέπει να έχουν κάνει τους κατάλληλους σχεδιασμούς, έτσι ώστε να αποφύγουν την αύξηση του λειτουργικού κόστους. Τέλος, ως πολιτεία, πρέπει να έχουμε υπόψη πως τέτοιες φορολογίες επηρεάζουν αρνητικά τις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες και θα πρέπει να υπάρχουν τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία τους. Με σωστό και έγκαιρο σχεδιασμό μπορούν να επιτευχθούν τα αποτελέσματα που επιθυμούμε.
Η χρηματοδότηση μέσω Green Deal, REPowerEU και Innovation Fund υπάρχει ακόμη. Υπάρχει, όμως, η ωριμότητα των επιχειρήσεων να σχεδιάσουν προτάσεις που μπορούν στη συνέχεια να συμμορφώνονται με αυτές; Τι λείπει από τις κυπριακές επιχειρήσεις ώστε να μπορούν να αξιοποιήσουν τις ευρωπαϊκές «πράσινες χρηματοδοτικές ευκαιρίες»;
Υπάρχει η γενικότερη αντίληψη πως τα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα, ειδικά αυτά του Innovation Fund, απευθύνονται κυρίως σε μεγάλες επιχειρήσεις, οι οποίες διαθέτουν τους πόρους τόσο οικονομικούς όσο και ανθρώπινους, για να παρουσιάσουν αρχικά σωστά το σχέδιο της εταιρείας κατά τη διάρκεια μιας αίτησης, αλλά και κατ’ επέκταση να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις της χρηματοδότησης. Παρόλα αυτά, πολλά από τα προγράμματα έχουν σκοπό τη σωστή τεχνο-οικονομική στήριξη για έγκαιρη βιώσιμη μετάβαση. Εάν οι κυπριακές επιχειρήσεις υιοθετήσουν ορθές διαδικασίες αναγνώρισης κινδύνων και ευκαιριών και διαμορφώσουν τις κατάλληλες στρατηγικές, θα είναι σε θέση να εντοπίζουν εγκαίρως τις ανάγκες τους και να τις καλύπτουν με αποτελεσματικό τρόπο. Επίσης, για την αντιμετώπιση των θεμάτων που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της αίτησης, τα κονδύλια αυτά προσφέρουν ένα ποσό για συμβουλευτικές υπηρεσίες από τρίτους.
Στην ΕΥ, έχουμε εδραιώσει συνεργασίες τόσο με οικονομικούς φορείς όσο και με ακαδημαϊκά ινστιτούτα και Μη Κερδοσκοπικούς Οργανισμούς, έτσι ώστε, όχι μόνο να παρακολουθούμε και να ενημερώνουμε όσον το δυνατόν νωρίτερα τους πελάτες μας, αλλά και να μπορούμε να τους προσφέρουμε όλα τα απαραίτητα εφόδια, μέσω αυτών των συνεργασιών, για την επιτυχή ολοκλήρωση των αιτήσεων και τη σωστή αποπεράτωση των έργων, βάσει των τεχνικών λεπτομερειών.
Εν κατακλείδι, οι κυπριακές επιχειρήσεις θα πρέπει να προσμετρήσουν την αυξημένη αξία της προσαρμογής σε καλές πρακτικές βιωσιμότητας. Η εκτίμηση μόνο του κόστους, χωρίς αναγνώριση των κινδύνων και των ευκαιριών, ενδέχεται να οδηγήσει σε ημιτελείς, ετεροχρονισμένες και τελικά λανθασμένες αποφάσεις. Παραθέτοντας λόγια του γνωστού επιστήμονα Neil deGrasse Tyson, η κλιματική αλλαγή θα μεταφραστεί ως κλιματικός κίνδυνος για τον απλό λόγο ότι, αν δεν προετοιμαστούμε σωστά, δεν θα έχουμε τον χρόνο μετά για να προσαρμοστούμε.
Διαβάστε επίσης: Αναβάλλεται για δύο χρόνια η CSRD και η Κύπρος παίρνει ανάσα πριν την ώρα της