Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προτείνει στους πολίτες της ΕΕ να έχουν στο σπίτι τους ένα απόθεμα μετρητών, καθώς τα χαρτονομίσματα εξακολουθούν να αποτελούν ζωτικής σημασίας ασπίδα όταν αποτυγχάνουν τα ψηφιακά συστήματα.
Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε την Τετάρτη, η ΕΚΤ καλεί περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να εκδώσουν κατευθυντήριες γραμμές προς τους πολίτες τους, αντίστοιχες με εκείνες που έχουν ήδη υιοθετήσει η Ολλανδία, η Αυστρία και η Φινλανδία, οι οποίες συμβουλεύουν τα νοικοκυριά να κρατούν διαθέσιμα στο σπίτι της τάξεως των 70 έως 100 ευρώ ανά άτομο.
Η μελέτη ακολουθεί την πρόσφατη σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς τους πολίτες να διατηρούν αποθέματα μετρητών, τροφίμων, νερού και φαρμάκων που να επαρκούν για 72 ώρες σε περίπτωση διακοπής των βασικών υπηρεσιών.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η πανδημία της Covid-19 και φυσικές καταστροφές, όπως πυρκαγιές και πλημμύρες, έχουν αναδείξει τις ευρωπαϊκές αδυναμίες και έχουν προκαλέσει αύξηση των δαπανών για την ασφάλεια και την άμυνα.
Πηγή: ΕΚΤ
Κρίσιμο στοιχείο εθνικής ετοιμότητας στις κρίσεις
«Τα μετρητά αποτελούν κρίσιμο στοιχείο της εθνικής ετοιμότητας για κρίσεις», σημειώνουν οι συντάκτες της ΕΚΤ, υπογραμμίζοντας ότι το φυσικό χρήμα «δεν εξυπηρετεί μόνο ατομικές ανάγκες, αλλά συμβάλλει και στη γενικότερη ανθεκτικότητα του συστήματος».
Αν και η μελέτη δεν καθορίζει ελάχιστο ποσό που πρέπει να φυλάσσεται από τα νοικοκυριά, η δημοσίευσή της συμπίπτει με την ευρύτερη ευρωπαϊκή συζήτηση για το μέλλον των μετρητών.
Παρά την κυριαρχία των ψηφιακών πληρωμών στις λιανικές συναλλαγές και τις κινήσεις των τραπεζών να μειώνουν τα κόστη προχωρώντας σε κλείσιμο καταστημάτων και κατάργηση των ΑΤΜ, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πιέζονται να διασφαλίσουν ότι τα νοικοκυριά θα συνεχίσουν να έχουν πρόσβαση σε χαρτονομίσματα και κέρματα.
Η μελέτη της ΕΚΤ αναδεικνύει, πάντως, ένα παράδοξο: ενώ η χρήση μετρητών περιορίζεται στις καθημερινές συναλλαγές, η ζήτηση για αυτά εκτινάσσεται όταν κλονίζεται η εμπιστοσύνη στα χρηματοπιστωτικά ή ψηφιακά συστήματα. Το φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε στην πανδημία, αλλά και σε ξαφνικές κρίσεις, όπως η διακοπή ρεύματος που παρέλυσε φέτος την Ισπανία και την Πορτογαλία.
Πηγή: ΕΚΤ
Η αναφορά στην Ελλάδα και σε κομβικές κρίσεις
Η μελέτη αναφέρεται επισταμένως σε συγκεκριμένες περιπτώσεις που επιβεβαίωσαν την στροφή των πολιτών σε μετρητά.
Μια τέτοια περίπτωση ήταν βέβαια η κρίση χρέους στην Ελλάδα, η αυξημένη αβεβαιότητα στις αγορές, που προκλήθηκε από τις πολιτικές εξελίξεις και τις μεταβαλλόμενες προοπτικές του προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής, οδήγησε σε απότομη αύξηση της ζήτησης για τραπεζογραμμάτια στην Ελλάδα.
Αντανακλώντας την έντονη αβεβαιότητα, η μηνιαία καθαρή έκδοση τραπεζογραμματίων από την Τράπεζα της Ελλάδος εκτινάχθηκε σε ιστορικό ρεκόρ σχεδόν 5 δισ. ευρώ τον Ιούνιο του 2015. Συνολικά από τα τέλη του 2014 έως τα μέσα του 2015, η καθημερινή καθαρή έκδοση τραπεζογραμματίων στην Ελλάδα ήταν πολύ υψηλότερη από το επίπεδο που θα αναμενόταν εάν δεν υπήρχε κρίση, αντανακλώντας τις αυξημένες αντιλήψεις κινδύνου από την πλευρά του κοινού.
Πηγή: ΕΚΤ
Αντιστοίχως, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τα μετρητά στα χέρια των πολιτών αυξήθηκαν κατά 140 δισ. ευρώ μέσα σε δύο χρόνια, έναντι ετήσιας αύξησης 55 δισ. ευρώ προ κρίσης, σύμφωνα με την ΕΚΤ. Η αύξηση αυτή καταγράφηκε ακόμη και όταν οι καταναλωτές στράφηκαν σε ανέπαφες κάρτες και διαδικτυακές αγορές, λόγω υγειονομικών ανησυχιών και περιοριστικών μέτρων.
Ιδιαίτερη περίπτωση ήταν προφανώς και το διάστημα που ακολούθησε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022, που προκάλεσε σημαντική αύξηση στη ζήτηση για μετρητά, κυρίως δε, στις γειτονικές χώρες. Μεταξύ των ειδικών ανησυχιών που τροφοδότησαν τη ζήτηση αυτή ήταν ο φόβος για πιθανές ρωσικές κυβερνοεπιθέσεις σε κρίσιμες ψηφιακές υποδομές και η εκτίναξη της αβεβαιότητας που ενίσχυσε την ανάγκη των πολιτών για ένα απτό και αξιόπιστο μέσο αποθήκευσης αξίας, όπως τα φυσικά μετρητά.
Στην περίπτωση της εκτεταμένης διακοπής ηλεκτροδότησης στην Ιβηρική τον Απρίλιο, όταν κατέρρευσαν οι υπηρεσίες ρεύματος και τηλεπικοινωνιών, τα τερματικά καρτών, το online banking και τα ΑΤΜ ήταν εκτός λειτουργίας. Για όσους είχαν μετρητά, αυτά αποδείχθηκαν πολύ συχνά το μοναδικό μέσο πληρωμής. Μόλις αποκαταστάθηκαν οι υπηρεσίες, καταγράφηκε κύμα αναλήψεων, καθώς οι πολίτες αναπλήρωναν τα αποθέματά τους.
Πηγή: ΕΚΤ
Ρεζέρβα για το σύστημα πληρωμών
Η ΕΚΤ παρομοιάζει τα χαρτονομίσματα με μια «ρεζέρβα» για το σύστημα πληρωμών: μπορεί να μη χρειάζονται καθημερινά, αλλά είναι απαραίτητα όταν αποτυγχάνει το υπόλοιπο σύστημα.
Όπως επισημαίνεται στη μελέτη, τα συστήματα μετρητών πρέπει να είναι σχεδιασμένα ώστε να αντέχουν σπάνια αλλά ακραία σοκ, όπως τα ολλανδικά αντιπλημμυρικά έργα. «Η υποδομή και τα στρατηγικά αποθέματα πρέπει να είναι προετοιμασμένα για αυτές τις λιγότερο προβλέψιμες, υψηλής έντασης αιχμές», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Ορισμένες χώρες ήδη προσαρμόζουν την υποδομή τους αναλόγως. Για παράδειγμα, η Φινλανδία εργάζεται πάνω σε ΑΤΜ «ανθεκτικά σε διακοπές ρεύματος», σχεδιασμένα να διαθέτουν μετρητά ακόμη κι αν τα κεντρικά συστήματα μιας τράπεζας είναι εκτός λειτουργίας.
Στην Αυστρία, όπου οι εμπορικές τράπεζες έχουν περιορίσει τα δίκτυα ΑΤΜ στις αγροτικές περιοχές, η Κεντρική Τράπεζα σχεδιάζει να εγκαταστήσει δικά της μηχανήματα σε δήμους που έχουν μείνει χωρίς αξιόπιστη πρόσβαση σε μετρητά.
Πηγή: newmoney.gr
- Διαβάστε επίσης: Τα τρία σενάρια της ΑΤΑ, τα τσιγάρα και ο Νταβίντ Λουίζ