Του Δρα Αλέξανδρου Αντωναρά*
Η νέα Ευρωπαϊκή Οδηγία CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) είναι μια νομοθετική πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που στοχεύει στην αναβάθμιση και επέκταση των υφιστάμενων απαιτήσεων για την υποβολή αναφορών βιωσιμότητας από τις επιχειρήσεις. Αντικαθιστώντας την προηγούμενη Οδηγία NFRD (Non-Financial Reporting Directive), η CSRD έχει ως στόχο να αυξήσει τη διαφάνεια και τη συγκρισιμότητα των πληροφοριών που αφορούν περιβαλλοντικές, κοινωνικές και διοικητικές πτυχές της δραστηριότητας των εταιρειών. Κύρια χαρακτηριστικά της CSRD περιλαμβάνουν την υποχρέωση περισσότερων επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων μικρών και μεσαίων εισηγμένων εταιρειών, να παρέχουν αναφορές βιωσιμότητας. Επιπλέον, η Οδηγία προωθεί τη χρήση κοινών προτύπων για την υποβολή αναφορών (τα γνωστά ESRS), διασφαλίζοντας την αξιοπιστία και τη συγκρισιμότητα των δεδομένων. Στόχος της Οδηγίας είναι να ενισχύσει την υπευθυνότητα των επιχειρήσεων και να διευκολύνει τη λήψη αποφάσεων από επενδυτές και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, ενσωματώνοντας πιο ουσιαστικές πληροφορίες σχετικά με τη βιωσιμότητα των επιδόσεών τους.
Τα Ευρωπαϊκά Πρότυπα Αναφοράς Βιωσιμότητας (ESRS) αποτελούν ένα σύνολο προτύπων που καθοδηγούν τις επιχειρήσεις στην υποβολή αναφορών βιωσιμότητας, στο πλαίσιο της Οδηγίας CSRD. Τα ESRS σχεδιάστηκαν για να διασφαλίσουν ότι οι πληροφορίες που παρέχουν οι εταιρείες είναι συγκρίσιμες, αξιόπιστες και κατανοητές, ενώ καλύπτουν περιβαλλοντικές, κοινωνικές και διοικητικές πτυχές. Τα ESRS ενσωματώνουν τις νομικές απαιτήσεις της CSRD, ενισχύοντας τη διαφάνεια και επιτρέποντας τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων από επενδυτές και άλλους ενδιαφερόμενους, προσφέροντας ένα κοινό πλαίσιο για την αξιολόγηση της βιωσιμότητας. Στόχος τους είναι να παρέχουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της επίδοσης μιας επιχείρησης σε θέματα βιωσιμότητας, διευκολύνοντας τη σύγκριση των δεδομένων μεταξύ διαφόρων εταιρειών και κλάδων.
Στη σύγχρονη παγκόσμια οικονομία, οι επιχειρήσεις λειτουργούν μέσα σε πολυσύνθετες αλυσίδες αξίας, οι οποίες εκτείνονται πέρα από τα εθνικά σύνορα και περιλαμβάνουν πολυάριθμους φορείς και ενδιαφερόμενα μέρη. Σε αυτό το πλαίσιο, οι σχέσεις εργασίας και οι ανθρώπινες πρακτικές μπορούν να έχουν εκτεταμένες κοινωνικές επιπτώσεις, επηρεάζοντας όχι μόνο την άμεση κοινότητα αλλά και την παγκόσμια. Οι επιχειρήσεις καλούνται να εξασφαλίσουν ότι οι ενέργειές τους είναι κοινωνικά υπεύθυνες, διασφαλίζοντας δίκαιες εργασιακές πρακτικές και προστατεύοντας τα δικαιώματα των εργαζομένων που συμμετέχουν στην αλυσίδα αξίας τους.
Το πρότυπο ESRS S2 αναδεικνύει τη σημασία της προστασίας και της προώθησης των δικαιωμάτων των εργαζομένων σε ολόκληρη την αλυσίδα αξίας. Το πρότυπο αυτό δημιουργεί ένα πλαίσιο, βάσει του οποίου οι επιχειρήσεις καλούνται να διασφαλίζουν τη διαφάνεια και την ευθύνη, προωθώντας ηθικές και βιώσιμες πρακτικές μέσα από τη δημοσιοποίηση των πολιτικών, των δράσεων και των διαδικασιών τους.
Οι επιχειρήσεις πρέπει να εξετάζουν με προσοχή πώς τα επιχειρηματικά τους μοντέλα και οι στρατηγικές επιδιώξεις επηρεάζουν τους εργαζομένους στις αλυσίδες αξίας. Αυτό περιλαμβάνει την κατανόηση των πιθανών αρνητικών επιπτώσεων, όπως τις επικίνδυνες συνθήκες εργασίας, την υποβαθμισμένη υγεία και ασφάλεια στον χώρο εργασίας, τις διακρίσεις και τη μη ικανοποιητική αμοιβή. Ο αντίκτυπος μπορεί να είναι εκτεταμένος και πολύπλοκος, επηρεάζοντας τη ζωή των εργαζομένων, των οικογενειών τους και των κοινοτήτων γύρω τους.
Η ανάλυση των επιπτώσεων αυτών των επιχειρηματικών επιλογών είναι κρίσιμης σημασίας. Οι επιχειρήσεις που προάγουν μια κουλτούρα ενσωμάτωσης και δέσμευσης για τα δικαιώματα των εργαζομένων συχνά καταφέρνουν να αναπτύσσουν πιο ανθεκτικές και επιτυχημένες αλυσίδες αξίας. Η προστασία της ευεξίας των εργαζομένων και η διασφάλιση των δικαιωμάτων τους μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση παραγωγικότητας, ελαχιστοποίηση του εργατικού κόστους της αλλαγής και βελτίωση της φήμης της επιχείρησης.
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ
Με βάση το ESRS S2-1, οι επιχειρήσεις καλούνται να περιγράψουν τις πολιτικές τους που σχετίζονται με τη διαχείριση των ουσιωδών επιπτώσεων (material impacts) στους εργαζόμενους της αλυσίδας αξίας. Αυτές οι πολιτικές πρέπει να καλύπτουν την αναγνώριση και τη διαχείριση των ουσιωδών επιπτώσεων, κινδύνων και ευκαιριών. Είναι κρίσιμης σημασίας να περιγράφουν τις δεσμεύσεις τους για συμμόρφωση με διεθνή πρότυπα, όπως οι κατευθυντήριες γραμμές του ΟΗΕ για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι επιχειρήσεις καλούνται να δημοσιοποιήσουν κατά πόσο αυτές οι πολιτικές αφορούν συγκεκριμένες ομάδες εργαζομένων ή το σύνολο των εργαζομένων στην αλυσίδα αξίας. Η συμμόρφωση με αυτά τα πρότυπα δεν είναι μόνο ένα ζήτημα νομοθετικής υποχρέωσης, αλλά και στρατηγικής ανάγκης, καθώς οι επιχειρήσεις που ακολουθούν υψηλά κοινωνικά πρότυπα κερδίζουν την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και ενισχύουν τη φήμη τους.
ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ
Η οικοδόμηση διαύλων επικοινωνίας με τους εργαζόμενους στην αλυσίδα αξίας είναι απαραίτητη για την κατανόηση και τη διαχείριση των κοινωνικών επιπτώσεων. Το ESRS S2-2 απαιτεί από τις επιχειρήσεις να δημιουργήσουν διαδικασίες που επιτρέπουν στους εργαζομένους να εκφράζουν τις ανησυχίες τους και να συμμετέχουν σε διάλογο για τις επιπτώσεις που τους αφορούν. Εξίσου σημαντικό είναι να καθιερωθούν μηχανισμοί, όπως οι επιτροπές διαβούλευσης ή οι εκπρόσωποι εργαζομένων, για την προβολή των ανησυχιών και την αντιμετώπιση των ζητημάτων που προκύπτουν. Η αποτελεσματική εμπλοκή με εργαζομένους όχι μόνο διασφαλίζει τη λήψη πιο τεκμηριωμένων αποφάσεων, αλλά ενισχύει, επίσης, το ηθικό και την αφοσίωση των εργαζομένων προς την εταιρεία.
Πολλές επιχειρήσεις έχουν αναπτύξει επιτυχώς στρατηγικές για πιο εντατική επικοινωνία με τους εργαζομένους τους. Για παράδειγμα, οι διεθνείς εταιρείες μόδας έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν εφαρμογές κινητών για τη συλλογή ανώνυμων σχολίων από εργαζόμενους στα εργοστάσια παραγωγής τους σε άλλες χώρες, επιτρέποντας έτσι σε αυτούς τους εργαζόμενους να εκφράσουν ανησυχίες που μπορεί να μην είχαν τη δυνατότητα να διατυπώσουν διαφορετικά.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΡΝΗΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ
Η ικανότητα μιας επιχείρησης να εντοπίζει και να αποκαθιστά αρνητικές επιπτώσεις είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της κοινωνικής της ευθύνης. Το πρότυπο ESRS S2-3 απαιτεί από τις επιχειρήσεις να δημοσιοποιούν τις διαδικασίες και τους μηχανισμούς που έχουν για την αντιμετώπιση ουσιωδών αρνητικών επιπτώσεων στην αλυσίδα αξίας, καθώς και πώς παρακολουθούν και αξιολογούν την αποτελεσματικότητα αυτών των διαδικασιών. Αυτοί οι μηχανισμοί μπορεί να περιλαμβάνουν γραμμές επικοινωνίας για την αναφορά προβλημάτων, συστήματα αξιολόγησης παραπόνων και προγράμματα εκπαίδευσης για την κατανόηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων.
Επιπρόσθετα, η δημιουργία μιας κουλτούρας που ενθαρρύνει τη διαφάνεια και τη λογοδοσία βοηθάει τις επιχειρήσεις να δημιουργήσουν θετικό εργασιακό περιβάλλον, όπου οι εργαζόμενοι αισθάνονται ασφαλείς να εκφράσουν τυχόν προβληματισμούς τους. Κάποιες επιχειρήσεις προχωρούν πέρα από τις ελάχιστες απαραίτητες αλλαγές και επενδύουν σε προγράμματα υποστήριξης προσωπικού για τη βελτίωση της ευημερίας των εργαζομένων τους.
ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ
Σε καθημερινή βάση, οι επιχειρήσεις οφείλουν όχι μόνο να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά σε διάφορα θέματα και καταστάσεις, αλλά και να σχεδιάζουν πρωτοβουλίες που προάγουν θετικές αλλαγές. Το ESRS S2-4 απαιτεί από τις επιχειρήσεις να καθορίζουν δράσεις και προσεγγίσεις για τη λήψη μέτρων σχετικά με τις ουσιώδεις επιπτώσεις (material impacts) στους εργαζομένους της αλυσίδας αξίας, καθώς και για τον μετριασμό των ουσιωδών κινδύνων και την επιδίωξη ουσιωδών ευκαιριών που σχετίζονται με τους εργαζομένους της αλυσίδας αξίας και την αποτελεσματικότητα των εν λόγω μέτρων. Τα μέτρα αυτά πρέπει να είναι συγκεκριμένα, μετρήσιμα και χρονικά δεσμευτικά, προκειμένου να οδηγούν σε πραγματικές αλλαγές.
Επιπλέον, οι επιχειρήσεις πρέπει να παρακολουθούν την πρόοδο αυτών των μέτρων και να αξιολογούν την αποτελεσματικότητα των δράσεών τους. Μια ενδελεχής ανασκόπηση των αποτελεσμάτων μπορεί να αποκαλύψει περιοχές προς βελτίωση και να επιτρέψει την εφαρμογή αποτελεσματικών λύσεων. Για παράδειγμα, μεγάλη πολυεθνική επιχείρηση κατασκευής κινητήρων μπορεί να αναπτύξει αναφορές βιωσιμότητας, για να απεικονίσει τις προσπάθειές της στην ελαχιστοποίηση των σημαντικών αρνητικών επιπτώσεων και την προώθηση εναλλακτικών λύσεων που ευνοούν την πράσινη και βιώσιμη ανάπτυξη στην αλυσίδα αξίας της.
ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ
Η χρήση των μετρήσεων και στόχων με χρονική δέσμευση είναι κρίσιμη για την επιτυχία του προγράμματος περιβαλλοντικής και κοινωνικής ευθύνης. Οι εξειδικευμένοι δείκτες και στόχοι επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να μετρούν την πρόοδό τους και να αξιολογούν την αποτελεσματικότητα των στρατηγικών τους. Το ESRS S2-5 θέτει την απαίτηση οι επιχειρήσεις να κοινοποιούν τη μεθοδολογία καθορισμού αυτών των στόχων και πώς εμπλέκουν τους εργαζόμενους της αλυσίδας αξίας στη διαμόρφωση και παρακολούθηση αυτών.
Η επιτυχής εφαρμογή αυτών των στρατηγικών μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη συνειδητοποίηση για τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές ευθύνες και στη δημιουργία θετικών σχέσεων με τους εργαζομένους και τους καταναλωτές. Οι επιχειρήσεις που επενδύουν σε υπεύθυνες πρακτικές είναι πιο πιθανό να επιτύχουν μακροπρόθεσμα οικονομικά οφέλη.
ΕΦΑΡΜΟΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ESRS S2
Για την αποτελεσματική εφαρμογή του προτύπου ESRS S2 και τη διασφάλιση διαφανούς αναφοράς, οι επιχειρήσεις μπορούν να ακολουθήσουν μια συστηματική προσέγγιση πέντε βημάτων:
Το πρώτο βήμα είναι η κατανόηση της αλυσίδας αξίας, μέσω της δημιουργίας ενός λεπτομερούς χάρτη. Ο χάρτης θα πρέπει να προσδιορίζει όλες τις εμπλεκόμενες οντότητες και στις 2 κατευθύνσεις της αλυσίδας, όπως οι προμηθευτές και οι υπεργολάβοι (upstream chain) όσο και οι διανομείς και οι λιανοπωλητές (downstream chain). Αρχικά, πρέπει να εντοπιστούν όλες οι εταιρείες και οργανισμοί που συμμετέχουν στην αλυσίδα αξίας. Η άμεση επικοινωνία με αυτούς τους φορείς είναι σημαντική για την κατανόηση των λειτουργιών τους και του τρόπου με τον οποίο επηρεάζουν τους εργαζομένους στην αλυσίδα αξίας. Αυτή η συνεργασία θα βοηθήσει στην αναγνώριση τόσο των άμεσων όσο και των έμμεσων επιπτώσεων στους εργαζομένους.
Μόλις ολοκληρωθεί η χαρτογράφηση της αλυσίδας αξίας, είναι απαραίτητο να γίνει εκτίμηση των επιπτώσεων των εργασιακών πρακτικών. Μια πλήρης αξιολόγηση των επιπτώσεων που έχουν οι πρακτικές και οι επιλογές της επιχείρησης στους εργαζομένους είναι απαραίτητη. Αυτή η αξιολόγηση ενσωματώνει ανάλυση τόσο των θετικών επιπτώσεων, όπως υγεία και ασφάλεια, όσο και των αρνητικών, όπως παραβιάσεις δικαιωμάτων.
Η εμπλοκή με τους εργαζομένους στην αλυσίδα αξίας είναι κρίσιμη για την αποτελεσματική αναφορά σύμφωνα με το ESRS S2. Η άμεση επικοινωνία βοηθά την εταιρεία να κατανοήσει τις πραγματικές επιπτώσεις των επιχειρηματικών πρακτικών στους εργαζομένους αυτούς. Η διεξαγωγή ερευνών, συνεντεύξεων ή ομάδων εστίασης (focus groups) προσφέρει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τις εμπειρίες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι. Αυτή η προσέγγιση βοηθά στην αναγνώριση ζητημάτων, δημιουργεί εμπιστοσύνη και ενισχύει τη συνεργασία, οδηγώντας σε πιο αποτελεσματικές και βιώσιμες επιχειρηματικές πρακτικές. Η ενδυνάμωση των εργαζομένων να εκφράζουν τις απόψεις τους συμβάλλει στη δημιουργία θετικού εργασιακού κλίματος και στην ανάπτυξη πιο ευπροσάρμοστων πολιτικών.
Βάσει της κατανόησης της αλυσίδας αξίας και των επιπτώσεων στους εργαζομένους, το επόμενο βήμα είναι η ανάπτυξη και εφαρμογή κατάλληλων πολιτικών, δράσεων και στόχων. Η ανάπτυξη συγκεκριμένων δράσεων για τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων και την ενίσχυση των θετικών είναι σημαντική. Αυτές οι δράσεις πρέπει να ευθυγραμμίζονται με τη συνολική στρατηγική βιωσιμότητας της εταιρείας. Τέλος, πρέπει να τεθούν σαφείς, μετρήσιμοι στόχοι που σχετίζονται με τη βελτίωση των συνθηκών για τους εργαζομένους στην αλυσίδα αξίας, τη διαχείριση κινδύνων και την αξιοποίηση ευκαιριών.
Συμπερασματικά, με την υιοθέτηση του προτύπου ESRS S2, οι επιχειρήσεις επιδιώκουν να διασφαλίσουν ότι οι κοινωνικές επιπτώσεις τους στις αλυσίδες αξίας είναι διεξοδικά κατανοητές και υπεύθυνα διαχειριζόμενες. Η αναγνώριση και η ανάληψη ευθύνης για την ενσωμάτωση των κοινωνικών δικαιωμάτων και της βιωσιμότητας σε κάθε επιχειρηματική απόφαση συμβάλλουν στην οικοδόμηση ενός δικαιότερου, πιο ηθικού και βιώσιμου οικονομικού συστήματος. Οι επιχειρήσεις που αναγνωρίζουν την αξία της κοινωνικής υπευθυνότητας στην αλυσίδα αξίας τους δεν συμβάλλουν μόνο στην αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων, αλλά προετοιμάζουν και την επιτυχία τους στον ταχέως μεταβαλλόμενο παγκόσμιο επιχειρηματικό χώρο. Αυτή η προσέγγιση όχι μόνο εδραιώνει τη φήμη και την αξιοπιστία των επιχειρήσεων, αλλά παράλληλα προωθεί μια καλύτερη και πιο ακμάζουσα κοινωνία για όλους τους εμπλεκόμενους.
*Αναπληρωτή Καθηγητή, Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων, Corporate Sustainability and Responsibility Centre, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Διαβάστε επίσης:Εστιάζοντας στο “S” του ESG: Η κοινωνική υπευθυνότητα ως μοχλός ανάπτυξης