Του Ξένιου Μεσαρίτη
Σαφείς προειδοποιήσεις για την ανετοιμότητα της Κύπρου να ανταποκριθεί στους φυσικούς κινδύνους που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή απευθύνει το Δημοσιονομικό Συμβούλιο στην Ενδιάμεση Έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα χθες και με αφορμή τη μεγάλη πυρκαγιά στην Ορεινή Λεμεσό.
«Επαναλαμβάνουμε πως, με την επιδείνωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, αλλά και την αύξηση των απωλειών λόγω ακραίων περιβαλλοντικών εξελίξεων, η χώρα ενδεχομένως φτάσει σε σημείο κρίσης, το οποίο θα υποχρεώσει την εκτελεστική εξουσία σε υψηλές δαπάνες που ενδέχεται να ξεπεράσουν τα €3,4 δισ. τα επόμενα χρόνια, κάτι που πρέπει να αποτελεί σοβαρή πηγή ανησυχίας».
Παρά το γεγονός ότι τα δραματικά γεγονότα στην Ορεινή Λεμεσό εκτυλίχθηκαν «μεταξύ της σύνταξης και της έγκρισης της παρούσας έκθεσης» και ως εκ τούτου «εκτενής ανάλυση των επιπτώσεων δεν είναι δυνατή», το Συμβούλιο καταγράφει σειρά ουσιαστικών διαπιστώσεων και εισηγήσεων για την ενσωμάτωση των φυσικών καταστροφών στον δημοσιονομικό σχεδιασμό.
Ελλειπείς υποδομές και κενά προετοιμασίας
Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο δηλώνει ότι «διατηρεί την όλο και πιο έντονη ανησυχία του σε σχέση με τις αναδυόμενες ανάγκες για ενίσχυση υποδομών και προετοιμασία για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, και δη του φυσικού κινδύνου». Οι σχετικές δαπάνες, τονίζεται, «δεν μπορούν να θεωρούνται ως απρόβλεπτες», καθώς οι τάσεις είναι «καλά καταγεγραμμένες από σειρά φορέων, περιλαμβανομένης και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας».
«Τα φαινόμενα ακραίων φυσικών καταστροφών αναμένεται πως θα επιδεινωθούν, τόσο σε συχνότητα όσο και σε σοβαρότητα τα επόμενα χρόνια. Η προετοιμασία για την πιθανή αυτή εξέλιξη είναι ήδη σε καθυστέρηση».
Ανάγκη ενσωμάτωσης στους προϋπολογισμούς
Το Συμβούλιο προειδοποιεί ότι οι δαπάνες για την άμβλυνση του φυσικού ρίσκου ενδέχεται να επηρεάσουν σημαντικά «τόσο τη δημοσιονομική Τροχιά Δαπανών, όσο και τους Μεσοπρόθεσμους σχεδιασμούς, όπως αυτοί υπόκεινται στους νέους Κανόνες Οικονομικής Διακυβέρνησης, αν η Δημοκρατία συνεχίσει να μην τους συμπεριλαμβάνει στα δημοσιονομικά της πλάνα».
Αν και το επιπλέον κόστος από την πυρκαγιά στην Ορεινή Λεμεσό μπορεί να θεωρηθεί «απρόβλεπτη συγκυρία» κάτω από τους νέους ευρωπαϊκούς κανόνες, το Συμβούλιο τονίζει ότι:
«Με βάση το μέσο κόστος φυσικών καταστροφών την τελευταία δεκαετία, θα πρέπει να υιοθετηθεί συγκεκριμένη πρόβλεψη στους ετήσιους Προϋπολογισμούς και στα Μεσοπρόθεσμα Δημοσιονομικά Πλαίσια (ΜΔΠ)».
«Έλλειψη προόδου άξιας λόγου»
Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο καταγράφει «έλλειψη προόδου άξιας λόγου» ως προς την υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), την αντιμετώπιση φυσικών κινδύνων, την εισαγωγή του Συστήματος Εμπορίας Εκπομπών ΙΙ (ΣΕΔΕ ΙΙ) και τις υποχρεώσεις κάτω από τον Κανονισμό Επιμερισμού Προσπαθειών (ESR), «ιδιαίτερα στα κτήρια και τα απόβλητα».
Δείκτες ρίσκου και θεσμικές αδυναμίες
Το Συμβούλιο κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τον δείκτη προστασίας από φυσικές καταστροφές αναφέροντας ότι «ο δείκτης προστασίας από τον φυσικό κίνδυνο που προκύπτει από την κλιματική αλλαγή είναι ιδιαίτερα χαμηλός για την Κύπρο».
Επίσης, καθυστέρηση στη συμπερίληψη σχετικών δαπανών «αυξάνει το απόθεμα ρίσκου και το συνολικό τελικό κόστος».
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναφορά πως το τραπεζικό κόστος ρίσκου επηρεάζει περίπου «20% των χαρτοφυλακίων», περιορίζοντας την πρόσβαση δανειοληπτών σε χρηματοδότηση, κάτι που επαναφέρει τη συζήτηση γύρω από το περιβαλλοντικό ρίσκο ενώ σχετικά σημειώνει ότι η ασφαλιστική κάλυψη για φυσικές καταστροφές χαρακτηρίζεται «ανεπαρκής» και ζητείται η ενίσχυσή της με «κανονιστικές ρυθμίσεις».
Συμπεράσματα και προσδοκίες για την Έκθεση Κινδύνων 2026
Το Συμβούλιο υπογραμμίζει ότι «όλες οι ανακοινώσεις πολιτικής, πολιτικές δεσμεύσεις ή εξαγγελίες […] θα πρέπει να προκύπτουν μόνο στη βάση κοστολόγησης, πλάνου υλοποίησης και χρονοδιαγράμματος».
Κλείνοντας, αναφέρει ότι αναμένει από την Έκθεση Δημοσιονομικών Κινδύνων 2026 να συμπεριλάβει τα παραπάνω «έχοντας πάντα υπόψη πως α) τέτοιες ανάγκες δεν μπορούν πλέον να θεωρούνται “απρόβλεπτες” και β) πως ο σχεδιασμός για την αντιμετώπιση είναι ήδη σε μακρά και επώδυνη καθυστέρηση».