Είναι δύσκολο να αγνοήσει κανείς τον ενθουσιασμό με τον οποίο η Βουλγαρία αγκαλιάζει την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η μπλε σημαία με τα χρυσά αστέρια κυματίζει στα δημόσια κτήρια πιο εμφανώς απ’ ό,τι σε πολλές άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Διαφημιστικές πινακίδες υπέρ του ευρώ, χρηματοδοτούμενες από την κυβέρνηση, είναι διάσπαρτες στους δρόμους και τους σταθμούς του μετρό στη Σόφια.
Την ίδια ώρα, εξίσου ορατή είναι και η δύσκολη θέση στην οποία βρίσκεται η χώρα καθώς ετοιμάζεται να υιοθετήσει το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα την 1η Ιανουαρίου: η κυβέρνηση έχει παραιτηθεί, δεν υπάρχει επικαιροποιημένος προϋπολογισμός, ενώ σχεδόν ο μισός πληθυσμός δηλώνει ότι θέλει να διατηρηθεί το λεβ ως εθνικό νόμισμα.
Η μετάβαση στο ευρώ αποτελεί το αποκορύφωμα μίας εικοσαετούς ευρωπαϊκής πορείας της χώρας από την ένταξη στην ΕΕ το 2007 έως και την πρόσφατη ένταξή της στη Ζώνη Σένγκεν. Ωστόσο, η λαϊκή οργή για τη διαφθορά, τον νεποτισμό και τη συνεχή αποτυχία σχηματισμού σταθερής κυβέρνησης έχει επισκιάσει την πρόοδο. Η Βουλγαρία μοιάζει ταυτόχρονα με ιστορία επιτυχίας και παράδειγμα προς αποφυγή.
Τον Νοέμβριο, οι διαδηλώσεις κατά των προτεινόμενων φορολογικών και δημοσιονομικών μέτρων της κυβέρνησης εξελίχθηκαν στη μεγαλύτερη κοινωνική αναταραχή της τελευταίας δεκαετίας. Στα μέσα Δεκεμβρίου, ο πρωθυπουργός παραιτήθηκε και οι πολιτικοί αρχηγοί παραδέχθηκαν ότι ένας όγδοος εκλογικός γύρος μέσα σε πέντε χρόνια είναι πλέον το πιθανότερο σενάριο.
Η ΕΕ έχει επανειλημμένα επικρίνει τη Βουλγαρία για την αποτυχία της να ενισχύσει το κράτος δικαίου και για τη χαμηλή αποτελεσματικότητα στην έρευνα υποθέσεων διαφθοράς υψηλού επιπέδου. Όμως, σε αντίθεση με την Ουγγαρία, την Πολωνία ή τη Σλοβακία, τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα κυριαρχούν στη βουλγαρική πολιτική σκηνή, γεγονός που τους προσφέρει ένα είδος «ασπίδας».
«Τα κόμματα αυτά αξιοποιούν σταθερά τη θέση τους μέσα στις ευρωπαϊκές πολιτικές οικογένειες ως εργαλείο εξωτερικής νομιμοποίησης και “εξωραϊσμού” της εικόνας τους», σημειώνει ο Γκόραν Γκεοργκίεφ, ανώτερος αναλυτής στο Center for the Study of Democracy, μια ανεξάρτητη δεξαμενή σκέψης στη Σόφια.
Διαφθορά
Στον τελευταίο δείκτη αντίληψης διαφθοράς της Transparency International, η Βουλγαρία κατατάσσεται υψηλότερα μόνο από την Ουγγαρία μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Η Ένωση έχει καθυστερήσει την εκταμίευση τμήματος των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, κρίνοντας ότι η χώρα δεν έχει εκπληρώσει μεταρρυθμίσεις που αφορούν την επιτροπή κατά της διαφθοράς και την αυξημένη εποπτεία του γενικού εισαγγελέα.
Τα τελευταία χρόνια, δεκάδες επιχειρηματίες και δημόσιοι αξιωματούχοι υψηλού κύρους έχουν βρεθεί στο στόχαστρο ερευνών. Ανάμεσά τους ο πρώην πρωθυπουργός Μπόικο Μπορίσοφ και ο Ντελιάν Πέεφσκι, ολιγάρχης τον οποίο οι διαδηλωτές θεωρούν ως «σκιώδη» παράγοντα της πολιτικής εξουσίας. Και οι δύο αρνούνται οποιαδήποτε παρανομία ενώ δεν τους έχουν απαγγελθεί επίσημες κατηγορίες.
Τι λένε οι Βούλγαροι πολίτες
Στη διάρκεια των διαδηλώσεων στη Σόφια, η 32χρονη Έλενα Ιβάνοβα, μητέρα δύο παιδιών που δεν εργάζεται, είπε ότι ζητά απλώς δικαιοσύνη. Παράλληλα εξέφρασε τη λύπη της για το πλήθος των ανθρώπων που εκμεταλλεύτηκαν την ελεύθερη μετακίνηση εντός της ΕΕ για να εγκαταλείψουν τη χώρα. Από το 2007, ο πληθυσμός της Βουλγαρίας έχει μειωθεί κατά περίπου 16%, καθώς πάνω από ένα εκατομμύριο πολίτες μετανάστευσαν.
«Θέλω μια χώρα που να σέβεται τους κανόνες, όπου όσοι τους τηρούν να λαμβάνουν αυτό που αξίζουν», είπε. «Πολλοί φίλοι μου έφυγαν. Θέλω οι γιοί μου να μείνουν».
Ο 34χρονος Ίβαν Πέεφ συμμετείχε στις κινητοποιήσεις μαζί με την οικογένειά του. Κατηγορεί την πολιτική ελίτ για κλοπή. «Αυτή τη φορά το ποτήρι ξεχείλισε», είπε. «Ο προϋπολογισμός έδειξε ότι μας λεηλατούν. Κάθε σεντ που δίνεις στο κράτος, κλέβεται. Δεν ήταν ποτέ τόσο ξεκάθαρο».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέφερε ότι οι πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις δεν εμπόδισαν τη διαδικασία υιοθέτησης του ευρώ. Ο Γκεοργκίεφ, ωστόσο, εκτιμά ότι θα ήταν «γεωπολιτική και οικονομική αυτοκτονία» για οποιαδήποτε μελλοντική κυβέρνηση να επιχειρήσει ανατροπή της.
Το κεντρικό κτήριο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στη Φρανκφούρτη θα φωταγωγηθεί με τα χρώματα της Βουλγαρίας για να τιμήσει τη μετάβαση — την πρώτη από την ένταξη της Κροατίας πριν από δύο χρόνια — αυξάνοντας σε 21 τον αριθμό των χωρών της ευρωζώνης.
Όμως η Βουλγαρία αντανακλά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν άλλα κράτη των Βαλκανίων στον δρόμο προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Οι διαδηλώσεις κατά του προέδρου της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, συνεχίζονται για δεύτερο χρόνο, ενώ η Αλβανία, παρότι παραμένει έντονα φιλοευρωπαϊκή, ταλανίζεται από σκάνδαλο δημοσίων συμβάσεων.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η βουλγαρική κοινωνία είναι διχασμένη σχετικά με το ευρώ, κυρίως λόγω φόβων για τον πληθωρισμό και τραυματικών μνημών από τη χρηματοπιστωτική κρίση της δεκαετίας του 1990. Ο φιλορώσος πρόεδρος Ρούμεν Ράντεφ, όπως και το εθνικιστικό, φιλορωσικό κόμμα Revival, ζήτησαν δημοψήφισμα για την υιοθέτηση του νομίσματος.
Στις 29 Δεκεμβρίου, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα επιβάλλει κυρώσεις σε λιανεμπόρους και επιχειρήσεις τροφίμων που εφαρμόζουν «αδικαιολόγητες αυξήσεις τιμών».
Η οικονομία
Παρά τις πολιτικές αναταράξεις, τα οικονομικά μεγέθη της χώρας είναι ισχυρά. Το ΑΕΠ έχει τετραπλασιαστεί από την ένταξη στην ΕΕ και ανέρχεται πλέον περίπου στα 110 δισ. δολάρια, ενώ το δημόσιο χρέος παραμένει κάτω από το 30% του ΑΕΠ — από τα χαμηλότερα στην Ένωση.
Οι μισθοί αυξάνονται ταχύτερα απ’ ό,τι σε οποιοδήποτε άλλο κράτος-μέλος. Ο Πέεφ, που εργάζεται στην τεχνική υποστήριξη, λέει ότι ο μισθός του σχεδόν διπλασιάστηκε μετά την πανδημία.
Ωστόσο, η σύγκλιση με τους ευρωπαϊκούς μέσους όρους παραμένει αργή. Το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι το χαμηλότερο στην ΕΕ — περίπου στο 66% του μέσου όρου, έναντι 77% στη γειτονική Ρουμανία. Ταυτόχρονα, η Βουλγαρία καταγράφει τη μεγαλύτερη ανισότητα εισοδήματος στην Ένωση, με ελάχιστη βελτίωση από το 2007. Στη Σόφια οι μισθοί είναι διπλάσιοι σε σχέση με τη βορειοανατολική περιοχή της χώρας, την πιο φτωχή περιφέρεια της ΕΕ.
«Πολλοί φιλοδυτικοί Βούλγαροι απογοητεύονται βλέποντας την ΕΕ — την οποία αντιλαμβάνονται ως δύναμη του καλού — να περιορίζεται στον ρόλο της “νομιμοποίησης” ενός συστήματος διαχρονικής διαφθοράς», σχολιάζει ο Γκεοργκίεφ.
Οι Βούλγαροι έχουν ήδη πίσω τους κύματα μαζικών κινητοποιήσεων κατά της διαφθοράς. Το 2013, δεκάδες χιλιάδες βγήκαν στους δρόμους για να αντιταχθούν στον διορισμό του Πέεφσκι ως επικεφαλής της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας — μια θέση την οποία εγκατέλειψε την επόμενη μέρα, χωρίς όμως να σταματήσουν οι διαδηλώσεις για περισσότερο από έναν χρόνο.
Ένα νέο κύμα οργής το 2020, με στόχο τον τότε πρωθυπουργό Μπορίσοφ και τον ισχυρό γενικό εισαγγελέα Ίβαν Γκέσεφ, έβαλε τέλος στην πολυετή κυριαρχία του κόμματος GERB. Από τότε η χώρα ταλανίζεται από πολιτική αστάθεια και αδυναμία σχηματισμού βιώσιμης κυβέρνησης.
Η άτυπη στήριξη του Πέεφσκι προς την τελευταία κυβέρνηση τη βοήθησε να παραμείνει στην εξουσία μέχρι που βυθίστηκε στις διαδηλώσεις. Τώρα, ο κίνδυνος είναι ακόμη μεγαλύτερη πολιτική παράλυση και κοινωνική αναταραχή.
Σύμφωνα με έρευνα της Alpha Research (5–12 Δεκεμβρίου), περίπου το 40% των πολιτών θέλει μια νέα κυβέρνηση που θα σχηματιστεί γύρω από ένα εντελώς καινούργιο κόμμα. Ο πρόεδρος Ράντεφ θεωρείται πιθανός για να ηγηθεί ενός τέτοιου εγχειρήματος — αν και δεν έχει αποκαλύψει τις προθέσεις του — όμως εκτιμάται ότι θα μπορούσε να προσελκύσει μόνο τους μισούς από αυτούς τους ψηφοφόρους.
Για την 23χρονη Ιρίνα Στάνεβα, φοιτήτρια ψυχολογίας που συμμετείχε στις διαδηλώσεις με φίλους της, τώρα είναι η στιγμή η Βουλγαρία να διεκδικήσει ξανά το μέλλον της, καθώς μπαίνει στο ευρώ και βαδίζει προς ακόμη μία εκλογική αναμέτρηση.
«Είναι το συναίσθημα ότι κάποιος πήρε κάτι που ανήκει — έστω εν μέρει — σε εμένα και στους φίλους μου», είπε. «Θέλουμε να το πάρουμε πίσω».
Πηγή: newmoney.gr
Διαβάστε επίσης: Κινεζικά ναυπηγεία: Παραδόσεις πλοίων άνω των $51,5 δισ. στο 11μηνο του 2025