Ο κόσμος ξυπνά με ένα αίσθημα ασφυξίας. Στις εφημερίδες, στις οθόνες των παλιών τηλεοράσεων, στα δελτία ειδήσεων, η ίδια είδηση επαναλαμβάνεται με κοφτή, σχεδόν μεταλλική ψυχρότητα: ο ΟΠΕΚ αυξάνει τις τιμές του πετρελαίου κατά περίπου 60%.
Το ημερολόγιο γράφει 9 Δεκεμβρίου 1979. Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο στη δεκαετία του ’70. Αλλά αυτή τη φορά, η ανακοίνωση δεν μοιάζει με ακόμη μία μεταβολή στις διεθνείς τιμές. Είναι το αποκορύφωμα μιας κρίσης που σιγοβράζει έναν ολόκληρο χρόνο, από την Ιρανική Επανάσταση και μετά, και τώρα εκρήγνυται μπροστά στα μάτια κυβερνήσεων, επιχειρήσεων και νοικοκυριών.
Η απόφαση του ΟΠΕΚ λειτουργεί σαν σπίθα σε δωμάτιο γεμάτο αναθυμιάσεις: οι τιμές εκτοξεύονται, η αγορά πανικοβάλλεται, τα κράτη αντιλαμβάνονται ότι η «ήρεμη» οικονομική εποχή της μεταπολεμικής άνθησης έχει πλέον τελειώσει.
Στο Ιράν ξεκινά η φωτιά – και απλώνεται στον κόσμο
Η κρίση δεν γεννιέται σήμερα. Τα πρώτα της σημάδια εμφανίζονται τον Ιανουάριο, όταν η Ιρανική Επανάσταση ανατρέπει τον Σάχη και παραλύει την πετρελαϊκή παραγωγή της χώρας.
Το Ιράν, τότε δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας του ΟΠΕΚ, πέφτει από τα 6 εκατ. βαρέλια την ημέρα στα μισά. Οι διεθνείς αγορές αρχίζουν να υπολογίζουν απώλειες, οι traders βλέπουν κενά στην προσφορά, και μια εσωτερική πολιτική κρίση μετατρέπεται σιγά σιγά σε παγκόσμια ενεργειακή καταιγίδα.
Οι λαϊκές εικόνες από την Τεχεράνη—διαδηλώσεις, καμένα διυλιστήρια, πολιτοφυλακές στους δρόμους—ταξιδεύουν στη Δύση και δημιουργούν ένα νέο αίσθημα φόβου: ο κόσμος, που μέχρι τώρα θεωρούσε το πετρέλαιο σταθερή και άφθονη πρώτη ύλη, αντιλαμβάνεται ότι η προσφορά μπορεί να χαθεί από τη μια μέρα στην άλλη.
Ο ΟΠΕΚ αποφασίζει: Αυξάνουμε τις τιμές
Την 9η Δεκεμβρίου, μέσα σε αίθουσες συνεδριάσεων με βαριές κουρτίνες και μεταφραστές να κινούνται νευρικά, ο ΟΠΕΚ κάνει τη κίνηση που όλοι φοβούνται.
Ανακοινώνει σημαντική αύξηση στις τιμές—περίπου 60%—και ουσιαστικά οδηγεί το βαρέλι από τα ~$15 σε επίπεδα που μέσα σε λίγους μήνες αγγίζουν τα $39,50.
Για ένα κόσμο που έχει ήδη βιώσει το σοκ του 1973, αυτή η απόφαση δεν μοιάζει με υπερβολή. Μοιάζει με επιστροφή σε έναν εφιάλτη που κανείς δεν πίστευε ότι θα ξαναζήσει τόσο γρήγορα.
Η αντίδραση είναι άμεση. Στη Νέα Υόρκη, το πετρέλαιο γίνεται ξανά αντικείμενο κερδοσκοπίας.
Στο Τόκιο, η κυβέρνηση καλεί έκτακτο συμβούλιο ενεργειακής πολιτικής.
Στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αξιωματούχοι προειδοποιούν ότι ο χειμώνας θα είναι δύσκολος.
Και στους δρόμους, στη Δύση, οι ουρές στα βενζινάδικα επιστρέφουν. Αυτοκίνητα ακινητοποιημένα με τα φλας αναμμένα. Οδηγοί που φωνάζουν. Ανεφοδιασμός με δελτίο.
Οι άνθρωποι βλέπουν ξανά αυτό που νόμιζαν ότι είχαν αφήσει πίσω τους το 1973:
έναν κόσμο που δεν έχει αρκετή ενέργεια.
1980: Ο πόλεμος Ιράν–Ιράκ ανοίγει νέο χάσμα
Λες και η κρίση δεν είναι ήδη αρκετά βαθιά, έναν χρόνο μετά ξεσπά ο πόλεμος Ιράν–Ιράκ.
Βομβαρδισμένα πετρελαϊκά τερματικά, αποκλεισμοί, επιθέσεις σε δεξαμενόπλοια, ναρκοπέδια στον Περσικό Κόλπο.
Η παραγωγή μειώνεται ακόμη περισσότερο, και ο ΟΠΕΚ—αντιμέτωπος με τεράστια αβεβαιότητα—επιλέγει να διατηρήσει υψηλές τιμές, θέλοντας να προστατεύσει τα έσοδά του καθώς ορισμένα μέλη του παράγουν πολύ λιγότερο.
Αυτό που ξεκινά ως περιφερειακή σύγκρουση γίνεται παγκόσμιος οικονομικός σεισμός.
Το σοκ στους Δυτικούς καταναλωτές είναι διπλό:
- το κόστος μεταφορών ανεβαίνει
- το κόστος ενέργειας εκτοξεύεται
- οι πρώτες ύλες γίνονται ακριβότερες
- ο πληθωρισμός ξεφεύγει
Και τότε εμφανίζεται μια λέξη που θα χαρακτηρίσει την εποχή:
στασιμοπληθωρισμός — ύφεση και πληθωρισμός ταυτόχρονα. Το απόλυτο αδιέξοδο.
Οι κυβερνήσεις ψάχνουν λύση σε έναν νέο ενεργειακό κόσμο
Στις ΗΠΑ, ο πρόεδρος Κάρτερ μιλά για «εθνική ενεργειακή κρίση» και πιέζει για εξοικονόμηση, εγχώρια παραγωγή και αναδιάρθρωση της αγοράς.
Στην Ευρώπη, οι κυβερνήσεις επιταχύνουν επενδύσεις στην πυρηνική ενέργεια και στις εγχώριες πηγές.
Η Ιαπωνία αρχίζει να επανεξετάζει το ενεργειακό της μοντέλο, αντιλαμβανόμενη ότι η εξάρτηση από εξωτερικούς προμηθευτές μπορεί να γίνει στρατηγικός κίνδυνος.
Η 9η Δεκεμβρίου δεν είναι πλέον μια απλή ημερομηνία. Είναι ο καθρέφτης μιας νέας πραγματικότητας: ο κόσμος αλλάζει· αλλάζει η οικονομία, αλλάζει η πολιτική, αλλάζει ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε την ενέργεια.
Οι συνέπειες: ένα μέλλον λιγότερο ήρεμο
Η δεύτερη πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του ’70 αφήνει πίσω της βαθιά σημάδια.
- Παγκόσμια ύφεση
- Οι οικονομίες συρρικνώνονται. Η βιομηχανική παραγωγή πέφτει. Οι κυβερνήσεις παλεύουν να συγκρατήσουν πληθωρισμό που βγαίνει εκτός ελέγχου.
- Αλλαγή ενεργειακών πολιτικών
- Η Ευρώπη στρέφεται δυναμικά στην πυρηνική ενέργεια.
- Οι ΗΠΑ ξεκινούν νέα στρατηγική αποθεμάτων (SPR).
- Όλος ο ανεπτυγμένος κόσμος επενδύει στην ενεργειακή ασφάλεια και απεξάρτηση.
- Ανατροπή στις γεωπολιτικές ισορροπίες. Οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες αποκτούν τεράστια δύναμη.
Και έτσι, η 9η Δεκεμβρίου 1979 μένει στην ιστορία. Όχι ως μια αποφασιστική στιγμή ενός οργανισμού, ούτε ως τεχνική διόρθωση τιμών. Αλλά ως η μέρα που ο κόσμος αντιλαμβάνεται ότι η ενέργεια δεν είναι δεδομένη, δεν είναι απεριόριστη, και δεν είναι ποτέ αποκομμένη από την πολιτική, τις επαναστάσεις, τους πολέμους και τις κυβερνητικές αποφάσεις.
Η δεύτερη πετρελαϊκή κρίση δεν αλλάζει απλώς τις τιμές των καυσίμων. Αλλάζει την οικονομία. Αλλάζει την κοινωνία. Αλλάζει το πώς αντιλαμβανόμαστε το ίδιο το μέλλον.
Και όλα αυτά κορυφώνονται μια μέρα του χειμώνα, στις 9 Δεκεμβρίου 1979, όταν ο ΟΠΕΚ ανακοινώνει μια αύξηση τιμών που αντηχεί μέχρι σήμερα.
Πηγή: naftemporiki.gr
Διαβάστε επίσης: Επιτόκια: Αντίθετα θα κινηθούν Fed και ΕΚΤ - Τι λένε οι επενδυτές